Duurzaam bouwen

Duurzaam bouwen is niet nieuw

Duurzaam bouwen is niet nieuw. Zo was het vroeger al heel gewoon dat molens die ergens in de weg stonden, of die ergens niet meer goed gebruikt konden worden, werden afgebroken en elders weer opgebouwd.

Een mooi voorbeeld is onze molen de Bloem, die op de af te breken stadsmuur stond en buiten Amsterdam aan de Haarlemmerweg geplaatst werd. Zo werden ook boerderijen vaak verplaatst, met gebruikmaking van oud hout. En in de binnenstad van Amsterdam was het hergebruiken van oude bouwmaterialen tot het eind van de 19e eeuw eerder regel dan uitzondering. Zo werd voor de fundering vaak afgedankt hout gebruikt, zoals oud scheepshout en ander afval. Stenen uit de oude stadsmuren vonden een tweede leven bij de bouw van woonhuizen. Zelfs noodzakelijke ophogingen bij de zestiende en 17e-eeuwse stadsuitbreidingen bestaan voor een groot deel uit verzameld houtafval en ander bouwmateriaal dat uit gesloopte huizen overbleef. Vooral in tijden van krapte of bij grootschalige bouw zijn oude materialen dankbaar hergebruikt in de bouw.

Bij onze restauraties proberen wij het originele materiaal zoveel mogelijk te behouden (en voor dezelfde toepassing te handhaven. Dus vloerhout als voerhout, balken als balken en aftimmerhout als aftimmerhout.. Wanneer we voor zichtwerk hetzelfde historische materiaal zoeken passen wij ook gebruikt materiaal toe van andere locaties. Denk aan stenen voor het herstel van gevelmetselwerk, een binnendeur die past bij de andere binnendeuren, of extra brede vloerdelen.

Leren van onze voorouders

Ook werd vroeger op het gebied van spaarzaam met energie omgaan in huis, anders gehandeld dan nu. Zo was er vaak maar één ruimte in huis die verwarmd werd; de zogenaamde binnenhaard. De kamers waren warmer ingericht, met o.a. stoffen meubels; dat voelt comfortabeler dan een leren bankstel. Ook lag er meer tapijt op de vloer en de wanden waren bespannen. En er waren tochtportalen, en kamer en suites: deuren die de voor- en achterkamer konden scheiden. Ook kleedde men zich in de winter wat warmer aan, plaatste luiken voor de ramen en gebruikte zware gordijnen, hierdoor bleef de warmte binnen. Wist u dat isolerende gordijnen achter enkelglas de warmte net zo goed binnenhouden als het dubbele glas uit de jaren ’90?

Daarnaast werd er vroeger ook meer ‘met het daglicht geleefd’. Sommige van deze gebruiken zijn wij verleerd, maar het zou niet zo verkeerd zijn om ze weer te herintroduceren. Wij geven deze tips aan onze huurders mee, en gebruiken ze ook op kantoor.

Samen uitdagingen aangaan

Het restaureren en herbestemmen van monumentale panden is al een voorbeeld van het toenemende duurzaamheidsbesef.  Wij proberen, zowel bij de restauraties als bij het onderhouden van ons bezit, onszelf uit te dagen om dit vervolgens ook zo duurzaam mogelijk te doen. Bij mutaties van huurders in onze monumenten kijken wij ook naar aanpassingen die op zo’n moment aangebracht kunnen worden om het pand energiezuiniger te maken. Stadsherstel werkt samen met verschillende organisaties, zodat opgedane kennis gedeeld kan worden. Zo zijn wij één van de founding partners van De Groene Grachten, een initiatief van Wubbo Ockels. Het doel van deze samenwerking was om monumenten te verduurzamen en daarin een voorbeeldfunctie te vervullen. De andere founding partners van dit initiatief waren de Gemeente Amsterdam, Search B.V., Liander, Philips en VMW Taxand.

Ook deden er kennis- en netwerkpartners mee, zoals Waternet, Deerns, Liandon, Tauw, Royal Haskoning, Amsterdam Smart City en Urgenda. Door het delen van kennis, afkomstig van al deze verschillende partijen, werd het initiatief versterkt en kon de voorbeeldfunctie van het initiatief groeien. Met de Groene Grachten organiseerden we verschillende open dagen bij de pilotprojecten, zoals op de dag van de duurzaamheid en nodigden we collega Stadsherstelorganisaties en andere restaurerende instellingen uit om onze bevindingen te delen. 

Nog meer delen van kennis

Ook organiseren wij regelmatig lezingen en bezoekjes aan andere monumenten voor- tijdens en na restauratie waar o.a. het verduurzamen van monumenten aan bod komt. Dit doen we voor een breed publiek. Zo hebben we samen met de gemeente Amsterdam de manifestatie “Hier gebeurt het” in onze Amstelkerk georganiseerd, waarbij nagedacht werd over de nieuwe duurzame stad. En we helpen verschillende andere organisaties met het verspreiden en delen van informatie over o.a. duurzaamheid. We werken bijvoorbeeld met de Rijksdienst voor de monumentenzorg aan informatiefilms over verduurzamingsprojecten.

En we hebben meegewerkt aan filmpjes van de Provincie Noord Holland over o.a. ons duurzame project het Rosenstock Huessy Huis, we geven daarin interviews over Stadsherstelprojecten. Maar we werken ook mee aan een podcast over het verduurzamen van ons kasteel in Nederhorst ten Berg.

Anderen helpen

Zoals gezegd dagen we onszelf steeds uit bij ieder nieuw project, en we vinden het ook echt heel fijn dat we merken dat we op de goede weg zitten, doordat we mooie prijzen winnen met onze projecten. Zo wonnen wij de Duurzaam erfgoedprijs van de Provincie Noord-Holland voor de restauratie van het Fort bij Krommeniedijk. Ook maakten we het winnende ontwerp voor de prijsvraag die de gemeente Heemskerk uitschreef op het gebied van ‘een publieksfunctie’ en ‘een duurzaam gebouw in energie’ voor het Sint Josephhuis, en zijn we er trots op dat we mogen zorgen voor het Seinwezen, het monument waar het eerste collectieve zonnepanelen dak van Noord-Holland op geplaatst is. Maar we schrijven zelf ook prijsvragen uit, zoals bij Pakhuis de Zwijger voor hun zonnepanelen dak. In dit pakhuis zond de NOS toen een lang programma uit over “De dag van de duurzaamheid” en presenteerden wij het winnende ontwerp voor het dak.

Ook geven we anderen een kans om innovatief te zijn. Zo hebben wij bijvoorbeeld onze medewerking gegeven aan een tijdelijk initiatief, het “Ecohof”. Hier werden de grote uitdagingen waar de wereld voor staat vertaald naar kleine concrete stappen. En natuurlijk stellen we onze monumenten en kennis beschikbaar aan studenten.

We staan niet stil

Bij elke restauratie wordt gekeken welke ingrepen gedaan kunnen worden ten aanzien van duurzaamheid. Installaties worden integraal ontworpen en waar mogelijk plaatsen wij warmtepompen en zonnepanelen. In binnenstedelijk gebied waar het plaatsen van een warmtepomp niet mogelijk is, worden installaties wel uitgevoerd met lage temperatuurverwarming. Ook al eerder door ons gerestaureerde panden verdienen het om een verbeterslag te krijgen. Zo geven we het goede voorbeeld in onze Amstelkerk, waar we ons eigen kantoor en de zaal onlangs een verduurzamingsslag hebben gegeven. Behalve aan zonnepanelen op het dak hebben we gewerkt aan kierdichting, achterzetbeglazing en plaatsten een lage temperatuurverwarming. Ook is er een warmte-terugwinningsinstallatie aangebracht en ledverlichting. Ook andere zalen van Stadsherstel hebben deze verduurzamingsslag gekregen of gaan hem nog krijgen.

Sommige eerder door ons gerestaureerde monumenten hebben, na asbest verwijdering uit het dak, al een betere dakisolatie gekregen en andere krijgen dat bij huurder-mutaties. Tevens plaatsen wij dan achterzetbeglazing en isoleren wij maximaal binnen de gegeven grenzen van het monument. Ook maken we van huurder-mutaties gebruik om meer energiebesparende maatregelen toe te passen. Daarnaast kunnen we zittende huurders achterzetbeglazing voor hun woning of bedrijfsruimte aanbieden. Voor de verduurzaming van het hele bestaand bezit is een planning opgesteld met 2050 als horizon.

Andere vernieuwingen en uitdagingen

Innovaties staan niet stil en daarom doen wij dat ook niet. We zijn nu bijvoorbeeld een samenwerking aan het aftasten met het bureau Belén voor verschillende van onze restauratieprojecten. Belén is een Amsterdamse ontwerpstudio gericht op materiaalonderzoek, materiaaltoepassing en creatieve richting. Bij de Vrienden van Stadsherstel heeft een echtpaar een fonds op naam opgericht waarmee we het creatieve proces met o.a. dit ontwerpbureau kunnen opstarten.

Daarnaast gaan we dit jaar aan de slag met Kasteel Nederhorst. De bedoeling is om alle woningen naar energielabel A te krijgen.

Blijf op de hoogte

Schrijf u in voor onze nieuwbrief als u dat nog niet gedaan heeft, dan houden we u graag over het verloop van deze projecten op de hoogte.

Blijf op de hoogte