Het Geboortehuis

Houtzagers lieten het pand bouwen

De man die waarschijnlijk zijn hele leven in dit kapitale pand woonde is de zeer gefortuneerde Pieter Heyndricksz. Aeyt (ca 1625-1664), lid van een vooraanstaande doopsgezinde familie. Hij is leraar en vermaner van de doopsgezinde kerk en woont hier met zijn vrouw Aechte Gerrets dochter en tien kinderen, waarvan er twee in hun kindertijd overlijden.

Aeyt overlijdt in 1664 tijdens een boottocht van zijn kerk naar huis. Zijn boot raakt in botsing waarbij de mast op hem valt. In de Bullekerk, ook eigendom van Stadsherstel, is Pieter, met zijn vrouw die zo’n 35 jaar later overlijdt, en zijn kinderen begraven.

De familie bezit geheel of gedeeltelijk verschillende houtzaag- en oliemolens, waaronder de houtmolens de Dikkert en Witte Beer en de oliemolens de Jasper, de Trommel, de Vogelstruis en de Rietvink. De familie houdt bijna 100 jaar een journaal bij, daarom weten we nog zoveel van hen. Drie zonen worden ook leraar en priester. Zoon Dirck Pietersz blijft tot zijn dood (1736) in het pand wonen.

Het huis doet dienst als opslagruimte voor fietsen en schilderbenodigdheden.

Na de familie Aeyet worden een predikant, een houtzager, een koopman en een meester schilder eigenaar. Deze laatste behoort tot de schilders familie Dekker; zij houden het pand met verschillende generaties, van 1842 tot 1985, op hun naam.

Meesterschilder Willem Dekker Psz.is een bemiddeld man, hij bezit veel huizen, land en goederen en heeft twee dienstbodes. Hij is een eigenzinnig man en koopt in 1852 een gebouw en sticht daar een eigen vermaning in. De kerk staat nog steeds achter deze woning. Westzijde 185 wordt ook voor het schildersbedrijf gebruikt en dat doet het pand geen goed. Zo doet de mooie kamer dienst als opslagruimte en het pand verzakt 70 centimeter. In de twee jaar voordat het timmerbedrijf Somass eigenaar wordt, wordt het pand als fietsopslagplaats gebruikt.

Gé Sombroek en Gerrit van Assema alias ‘Somass’ kijken met veel plezier terug op hun restauratieperiode. Want zij hebben dit pand met veel liefde voor geschiedenis en oude bouwmaterialen gerestaureerd. “Schatgraven”, noemen ze de beginperiode.

Tijdens deze restauratie ontdekken ze de ene na de andere bijzonderheid. Maar tot hun spijt kunnen ze de kapitale dubbele smuiger niet meer in oorspronkelijke staat terugbrengen. Hij is verzakt en “De originele tegels waren verdwenen, we kregen een niet kloppende ratjetoe van de oude eigenaar.”

De vijftig centimeter brede eikenhouten plankdelen en het zogenaamde ‘wagenschot’ op verschillende plaatsen in de woning, vormen extra aanwijzingen dat degene die opdracht voor de bouw gaf in welvaart leefde. Wagenschot bestaat uit dunne planken die men ook in de 17e eeuw voor binnenbetimmering gebruikte. De Zaanse houtzagers stonden bekend om hun vakmanschap in wagenschot zagen. De Zwanehalskorbelen van de jukken laten ook zien dat we met een vroeg 17-eeuws huis te maken hebben.

Het was echt schatgraven, er werd van alles gevonden: van de originele wandbekleding tot tegeltjes met kinderspelen aan de plinten en bedstedes beneden én boven. Ook vonden de heren betegelde kaarsen nissen, een oude haard met tegels en een zoetwaterput in het midden van de kamer. De put stond in verbinding met het dak, om het regenwater op te vangen. Sombroek: “Het is unieke luxe om zo’n put ín huis te hebben, meestal vind je hem buiten.”

De put kan nog steeds worden aangesloten.

Stadsherstel kent de oud-eigenaar van dit pand via een ander pand dat Stadsherstel in bezit heeft in Zaandam, namelijk de Waakzaamheid. Het Zaanse restauratiebedrijf Somass, dat het pand van ’87 tot ’92 vakkundig restaureerde, wilde het van de hand doen omdat het de zorg aan een ervaren partij als Stadsherstel wilde overdragen.

Natuurlijk wilden wij dat graag. Het is een  bijzonder pand met een mooie historie en sinds 1969 een rijksmonument. Maar ook voor veel Zaankanters is het een belangrijk pand. Zij bezoeken het groene huis aan Westzijde sinds een jaar of twintig zodra ze in blijde verwachting zijn. Als het aan ons ligt blijven ze dat nog heel lang doen.