Bloemgracht 127

De deftigste en oudste Jordaangracht

De Jordaan is aangelegd in de eerste helft van de 17e eeuw tijdens een van de grote Amsterdamse stadsuitbreidingen: de zogenaamde Derde Uitleg. Er was een industrieterrein nodig want op de voorname grachten waren fabriekjes niet wenselijk. Ook kwam er in de Jordaan huisvesting voor de talloze immigranten die vaak hun gezinnen meebrachten. Bij de bouw van dit stadsgedeelte is gebruik gemaakt van wat er al was. Straten en grachten werden aangelegd langs de bestaande paden en sloten. Zo ontstond hier een uitgebreide wijk, doorsneden door elf smalle grachten en ongeveer vijftien nauwe straten met talloze dwarsstraten. Maar liefst zes van de elf Jordanese grachten zijn in de 19e eeuw gedempt, de Bloemgracht, vaak een van de mooiste Amsterdamse grachten genoemd, bleef open.

Hoe de buurt aan zijn naam komt weten we niet. Er wordt wel gedacht dat de naam van het Franse jardin (tuin) komt, omdat er veel Franse vluchtelingen in deze wijk gingen wonen. Hoe de Bloemgracht aan zijn naam komt weten we wel. Het is in 1631 genoemd naar het toen aangelegde bolwerk ‘De Blom’, waarop molen De Bloem – die wij ook in eigendom hebben – stond. In het midden van de 17e eeuw komt deze gracht in de archieven voor als ‘Blomgraft’ en ‘Blomburchwal’. Het is van oorsprong de deftigste en oudste Jordaangracht.

Azijnfabriek ‘De Veldhoen’

De eerste beschrijving in het Stadsarchief van deze locatie dateert van 1618 als het dan nog lege erf van 60 voetbreed en 11,5 voet verkocht wordt door Lucas Claeszn aan Claes Pieterszn Eelandt. Ten oosten en ten westen wonen dan een bombazijnverver en een kuiper. Op het erf worden tenminste twee huizen gebouwd, waarvan één in ieder geval tot 1661 de naam D’Elandt draagt.

Aanvankelijk waren op en nabij de Bloemgracht meerdere ververijen gevestigd. Vooral de familie Calkoen was hier actief op dat gebied in de 17e en 18e eeuw. En in de 19e eeuw waren nog veertien suikerfabriekjes op de gracht actief.

Een ververij en een suikerbakkerij hebben ook op dit perceel gestaan. In 1686 is er op ons perceel sprake van een suikerbakkerij als de schuitenvoerder Adriaen van Beveren eigenaar wordt. Bij de verkoop in 1697 is sprake van een huis en erf en een suikerbakkerij waar ‘Den Blaauwen Arendt’ uithangt.

Vanaf 1703 is er een ververij gevestigd. Bij de verkoop wordt nog een en ander bepaald, zie de tekst in het plaatje. Tot 1731, als een meesterbroodbakker eigenaar wordt, staat bij de overdrachtsaktes de ververij nog steeds genoemd maar in 1739 niet meer. Daarna wordt het een azijnfabriek.

Het was niet een hofje

In 1871 wordt azijnfabriek ‘De Veldhoen’ gesloopt. Op dat en het naastgelegen lege perceel wordt het huidige pand gebouwd.

In het Stadsarchief zijn ontwerptekeningen bewaard van maart 1871. Er zijn doorsnedes en een funderings- en balkenplan om twee woonhuizen te bouwen. De monumentbeschrijving heeft het over het voorhuis van een hofje maar dat klopt niet. Het is niet meer geweest dan deze twee huizen met in het midden een poort naar een achtergelegen tuin.

Het dubbelhuis onder een rechte lijst heeft een gestukadoorde middenrisaliet. Dat betekent dat het midden van de gevel over de hele hoogte naar voren uitspringt. Het vooruitstekende komt aan de zijkanten terug, de zogenaamde hoeklisenen. Stadsherstel bezit 14 panden aan de Bloemgracht, voornamelijk aangekocht in de jaren ’60. Dit pand werd in 1971 eigendom.