Een top uit de schatkamer voor ons jubileumpandje?

Voor ons jubileumpandje, Geldersekade 39, zijn we op zoek naar een (nieuwe) top. Een reconstructie maken met behulp van oude ansichtkaarten lijkt moeilijk. Zou een van de toppen van Monumenten & Archeologie dan misschien een oplossing zijn?

Vorige maand heeft u kunnen lezen dat wij, bij het zoeken naar de originele top van ons jubileumpandje, hulp kregen van (foto) kaartenverzamelaar Dennis de Waardt. Hij had in zijn enorme verzameling drie kaarten gevonden waarop ons pandje afgebeeld staat. Helaas erg vaag waardoor het niet mogelijk lijkt om aan de hand van die afbeeldingen een reconstructie van de top te maken.

Enthousiaste medewerking van monumentenzorgers

Dat maakt dat wij verder onderzoek doen naar andere mogelijkheden. Een van die mogelijkheden is dat het monumentje in aanmerking komt voor een oude top van de werf van Monumenten & Archeologie. Medewerkers van Monumenten & Archeologie zijn, toen wij in onze nieuwsbrief schreven op zoek te zijn naar een top, zelf enthousiast gaan kijken naar een top. Zij willen namelijk niets liever dan dat hun gevelfragmenten, die zij al jaren in opslag hebben, een waardige plek krijgen. Het liefst natuurlijk op een Amsterdamse gevel.

Toen wij contact met hen opnamen hadden ze al van verschillende toppen de gegevens verzameld. Tegelijkertijd gaf (oud) monumentenzorger Theo Rouwhorst ook een tip over een top die wel zou staan bij ons pand. Theo had zich, toen hij nog bij Monumenten & Archeologie werkte, ontfermd over de toppen en ook het prachtige boek “Bewaard voor Amsterdam” geschreven.

Waar komen die toppen vandaan?

In Nederland worden al eeuwen onderdelen van gevels hergebruikt. De aanleiding om dat meer georganiseerd te doen, was de grootscheepse sloop in de vorige eeuw. Die begon met de Woningwet van 1901, toen de stad in het kader van ‘krotopruiming’ talloze pandjes afbrak. Na de oorlog stond de stad er nog slechter bij door leegstand, houtroof en verwaarlozing, waardoor sloop nog groter werd aangepakt. Daarna werd er vooral grootschalig gesloopt vanwege Cityvorming, verkeersdoorbraakplannen en stadsvernieuwing. Dat was de reden voor onze oprichting in 1956: om de monumenten en de historische stad te bewaren en de woonfunctie terug te brengen in de stad.

Herplaatsen van de 135 gesloopte geveltoppen

Al vóór de Tweede Wereldoorlog werden de toppen van gesloopte huizen op andere gebouwen geplaatst, om in ieder geval een deel van het stadsbeeld te behouden. Na 1953 zetten de medewerkers van Monumenten & Archeologie, toen nog Bureau Monumentenzorg geheten, zich daarvoor in. Zo werden meer dan 135 geveltoppen hergebruikt in de stad. Bijna 35 exemplaren, dat is een kwart, hebben wij herplaatst op Stadsherstelmonumenten. En misschien komt er daar dus één van bij.

Bouwhistorisch onderzoek

Monumenten & Archeologie heeft informatie over verschillende gevelfragmenten naar ons toegestuurd. Het is nu nog een grove lijst. Sommige fragmenten zullen qua stijl minder passen of zijn te groot. Aan de hand van het bouwhistorisch onderzoek, wat wij vanaf deze week laten uitvoeren, zal er meer duidelijkheid komen welke fragmenten het best in aanmerking komen. En welke dus de kans krijgen op een vermaard plekje op een Amsterdamse gevel. Bij het bouwhistorisch onderzoek wordt er onder andere naar bouwsporen op het metselwerk van de halsgevel gekeken en worden de maten precies opgenomen.

Even voorstellen

We stellen de potentiële toppen uit de schatkamer van Monumenten & Archeologie aan u voor.

We beginnen met een naar het schijnt – tenminste, op tekening dan – compleet topje met de naam ‘nummer 20‘. Naar het schijnt compleet schrijven we, want vaststaat dat zeker alle topjes nog wat restauratiewerk behoeven. Top 20 is 426 cm breed en 130 cm hoog en komt uit 1742.
Deze top wordt gevolgd door top 27, waarvan alleen de frontonvulling lijkt te missen

Top 84 zou natuurlijk fantastisch zijn (met die vazen en de ojiefs) maar waarschijnlijk is deze te groot. De bovenafdekking, de beëindiging is uit het eerste kwart van de 18e eeuw. Deze hoort eigenlijk niet bij de klauwstukken die uit het laatste kwart van de 17^e eeuw komen. Daarnaast zijn ze ook te klein en daardoor uit verhouding. Dit is een foutje van de opstelling bij de Verdwenen Stad, de openluchttentoonstelling van geveltopjes die in 1993 gehouden werd.

Van top nummer 88 is helaas geen compleet plaatje. In de inventarisatie van Monumenten & Archeologie staat wel dat hij incompleet is. Hier moet dus ook iets aan gebeuren, zo lijkt het. De top komt uit het eerste kwart van de 18^e eeuw en is in Lodewijk de XIV vormgegeven.

Top 91 is een incomplete geveltop. Dat betekent in dit geval dat van een gesloopte halsgevel de twee klauwstukken van 102 cm breed en 287 hoog er nog zijn, maar de top beëndiging niet meer. Uit het derde kwart van de 17^e eeuw. Deze klauwstukken zullen waarschijnlijk wel mooi op ons pandje passen.

Meer informatie en oproep

In ons 65e jubileumjaar nemen we u graag mee in de voorbereidingen om te komen tot restauratie van dit Stadsherstelmonumentje. Zodra we meer weten over welk topje het best past dan hoort u dat natuurlijk meteen. Maar ook gaan we de bewonersgeschiedenis en bouwgeschiedenis van dit typische Amsterdamse pandje verder uitzoeken. U kunt het allemaal volgen en straks kunt u ook meedoen met de crowdfundactie om dit project echt te laten slagen.

Maar u kunt ook op andere manieren meedenken of meedoen. Wij zijn namelijk op zoek naar foto’s en verhalen van dit pand. Zij maken het verhaal compleet.
Heeft u informatie? Neem dan contact op met Stella van Heezik: stella@stadsherstel.nl of 06-53434767.

Bronnen:

Monumenten & Archeologie Amsterdam
Bewaard voor Amsterdam, Theo Rouwhorst

Meer informatie:

Lees HIER meer over de ansichtkaarten waarop de oude top staat.
Lees HIER het aankoop verhaal van Geldersekade 39