Zeilenmakerspad 1

Voor 1956 was er nog niks

Het is bijna niet voor te stellen, maar de Zaanse Schans, met jaarlijks miljoenen bezoekers, bestond 65 jaar geleden nog niet. Al het Zaans erfgoed, dat nu op de Zaanse Schans staat, is vanaf 1956 naar het bedachte dorpje gebracht. De betreffende monumenten moesten destijds veelal wijken voor een aan te leggen weg of spoor. Maar ook voor uitbreiding van een bedrijf zoals bij dit pand. De woningen of onderdelen werden per boot of vrachtwagen vervoerd naar de Schans. Het liefst natuurlijk in één keer zodat zo min mogelijk origineel materiaal verloren ging. Er werden ook panden samengesteld uit meerdere monumenten maar dat werd eigenlijk alleen gedaan als een pand in zijn geheel niet meer te redden was. Gelukkig was dat met dit pand niet aan de hand. Het gammele huis kon toch in twee stukken per dekschuit naar de Zaanse Schans gebracht worden. Onderdelen die te rot waren werden vervangen maar veel kon gerestaureerd worden.

De houten woning bezit een tuin en heeft een vrij uitzicht op de molens aan de Kalveringdijk, een weiland en het water de Zaan.

Teunis Slager was een boerenzoon en later burgemeester

Het huis is in 1734 gebouwd in opdracht van Jan Bruijgom. Bruijgom was telg van een vooraanstaande Westzaanse familie. Het huis dat hij liet bouwen bestond uit een voorhuis, een opkamer boven de kelder en twee kamers en kwam aan de Oosterbuurt, het latere Zeilenmakerspad, te staan. De naam Zeilenmakerspad kreeg het pand rond 1805, het verwees naar een zeilenmakerij die hier in de buurt stond.

In 1803 werd de 21-jarige Teunis Slager (Zwaag, 13 juni 1783 – Westzaan, 19 januari 1853) de nieuwe eigenaar. Slager, een boerenzoon uit Zwaag, was niet minder dan 32 jaar burgemeester van Westzaan, van 1817 tot 1850. Hij werd niet meer herbenoemd vanwege een grondwetswijziging waarin het burgemeesterschap onverenigbaar was met het notarisambt. Teunis was namelijk een bezig bijtje: naast burgemeester en notaris te Zaandijk was hij ook nog makelaar en gemeenteontvanger, sinds 1803 al secretaris van de Banne Westzaan en in 1810 tot gemeentesecretaris van Westzaan benoemd.

Typische Zaanse aanbouw

De woning van Slager werd na zijn vertrek door de nieuwe eigenaar omstreeks 1820 uitgebreid met de nog altijd bestaande aanbouw. Deze aanbouw, in gebruik als ‘zonnekamer’, is een typisch voorbeeld van een goedjaarsend. Elke uitbouw die de Zaankanter zich na een financieel gunstig jaar kon veroorloven werd een goedjaarsend genoemd. Vaak verschenen er ook meerdere goedjaarsenden verschillende jaren achter elkaar. De Westzaners beleefden in de 17e en 18e eeuw tal van goede jaren. Hun dorp gaf in politiek opzicht lange tijd de toon aan in de Zaanstreek, zelfs toen het economisch gezien al lang was overvleugeld door andere gemeenten. In de tijd, waarin dit huis is gebouwd, wees Westzaan nog om het jaar vier van de zeven schepenen aan voor het bestuur van de Banne Westzaan.

De eigenaar van dit huis liet boven de deur, in het deurkalf, het banswapen aanbrengen, dat eigenlijk gereserveerd was voor het ban-bestuur. In het goedjaarsend zijn ook overhoekse ramen aangebracht.

Woning moest wijken voor uitbreiding bedrijf

Aris de Jager, kastelein in café-restaurant De Prins verkreeg het huis in 1873 uit een erfenis. Zijn dochter Maartje trouwde in 1878 met Hendrikus Adrianus van Dijk, een boekhandelaar die de woning in 1890 omvormde tot bedrijfsruimte voor zijn drukkerij. Tientallen jaren deed het pand dienst als kantoor- en expeditieruimte. Van Dijk was ook de grondlegger van de in 1894 opgerichte drukkerij Van Dijk & Allan, samen met Johannes Jacobus Allan (Westzaan 13 oktober 1862 – Driehuis 7 juli 1933), ondernemer en politicus.

J.J. Allan – die wij kennen van ons restauratieproject aan de J.J. Allanstraat, de hoofdstraat van het dorp Westzaan – was een Westzaans ondernemer en politicus. Het geslacht Allan was in de 19e en 20e eeuw een van de meest vooraanstaande geslachten van Westzaan. Vanaf 1920 fungeerde hij als wethouder, terwijl hij ook nog enige tijd loco-burgemeester was.
Zijn zoon J.J. Allan (1898-1973), werd directeur van de drukkerij Van Dijk en Allan en was eveneens raadslid en wethouder van Westzaan.

Door uitbreiding en modernisering van de drukkerij van Van Dijk & Allan moest het eeuwenoude pand plaats maken voor nieuwbouw. Kleinzoon Johannes Jacobus deed het pand in 1963 cadeau aan Stichting Zaanse Schans. Het werd toen per dekschuit overgebracht naar de Zaanse Schans.