1704
Bouw van Westzijde 38 door de schatrijke reder Calff
L
Luchthuis
Westzijde 38, ZaandamHet is al een wonder te noemen dat het huis aan Westzijde 38, het Calff huis geheten, de sloopwoede in Zaandam overleefd heeft. Des te opmerkelijk is het dat het luchthuis, gelegen achter dit pand, er ook nog staat. Dit is te danken aan de liefde die de bewoners hadden voor hun pand. De laatste eigenaar van deze monumenten, mevrouw Olthof-Mulder, had een buitengewone liefde voor haar huizen. Ze schonk het herenhuis én het luchthuis in 2016 aan Stadsherstel. Ook liet zij een enorm bedrag na waarmee wij de monumenten kunnen restaureren en tot in de lengte van dagen goed kunnen onderhouden.
1946
Ouders mevrouw Olthof-Mulder worden eigenaar
1964
Echtpaar Olthof-Mulder wordt eigenaar
2018
Mevrouw Olthof-Mulder schenkt de panden aan Stadsherstel en laat een bedrag na voor restauratie
Gebruik
Welvarende Zaankanters
De Westzijde werd soms de fluwelen Westzijde genoemd vanwege de luxe huizen.
Er waren er wel dertig langs de Zaan
Luchthuizen waren in de zeventiende- en achttiende eeuw zeer populair in de Zaanstreek. Maar van al die luchthuizen die de beide Zaanoevers eertijds sierden, is net zoals de herenhuizen maar weinig overgebleven. Deze luchthuizen werden in hoofdzaak gebruikt voor ontspanning, want de (welgestelde) Zaankanters zochten hun ontspanning vooral langs de Zaan. Maar ook bevatten ze vaak ruimten die als schuur of berging werden benut. De Zaan werd druk bevaren en het uitzicht vanaf het water was dan ook interessant als je daarvan met visite onder het genot van een kopje koffie, thee of een glaasje Madeira kon genieten. Dat gebeurde overdag maar ook tijdens warme zomeravonden.
Veel schilders kwamen naar de Zaanstreek en waanden zich in landen als China, Japan, Indië en Constantinopel vanwege de architectuur en de kleuren van de luchthuizen en theekoepels. Vooral de ligging aan de Zaan was zeer schilderachtig. Ten tijde van de familie Olthof-Mulder gebruikte de heer des huizes de eerste verdieping als praktijkruimte tot na zijn overlijden, begin jaren ’70. Hij was psychiater/neuroloog.
De rol van Stadsherstel
Behoud Luchthuis
Omdat Mevrouw Olthof-Mulder en haar zoon vreesden voor het voortbestaan van het Herenhuis met bijbehorend luchthuis, vanwege bouwactiviteiten in de omgeving ten behoeve van nieuwbouwappartementen, schonk Mevrouw Olthof-Mulder het pand aan Stadsherstel via de Vrienden van Stadsherstel. Na haar overlijden liet ze ook een deel van haar vermogen aan de Vrienden na. Met dit mooie bedrag kunnen we ervoor zorgen dat het monumentale pand niet wordt bedreigd door (externe) ontwikkelingen. En met de nalatenschap kunnen wij, als de zoon van mevrouw Olthof het pand verlaat, het pand ook perfect restaureren. Tot die tijd zullen we dit bijzondere pand onderhouden en koesteren zoals onze voorgangers dat hebben gedaan. Voor de Vrienden en andere belangstellenden hebben wij in 2018 samen met Alberto Olthof een lezing verzorgd.
Bouw
Boven water
De fraaie achtergevels stammen uit de tijd dat de rivier de belangrijkste infrastructuur vormde. Vanaf het water werd het bezit dus veelvuldig gezien en daar moest de welvaart getoond worden.
De luchthuizen hebben aan de Zaankant vaak mooie gevels
De luchthuizen hebben een zeer specifieke architectonische vorm. Ze waren vaak fraai betimmerd en ingericht en de Zaanse kamer was verhoogd aangebracht boven een bergruimte of botenhuis. Luchthuizen zijn vaak sierlijk van vorm en rusten op consoles over het water zodat er beter en mooier zicht is op de Zaan. Soms waren ze zeer bijzonder vormgegeven zoals Turkse paviljoens.
Met lucht werd in de middeleeuwen de ruimte op zolder of op een verdieping bedoeld. De fraaie achtergevels stammen uit de tijd dat de rivier de belangrijkste infrastructuur vormde. Vanaf het water werd het bezit dus veelvuldig gezien en daar moest de welvaart getoond worden.
Het luchthuis van Westzijde 38 bestaat ook uit een benedenverdieping met daarboven een kamer die door middel van consoles boven de Zaan uitsteekt. Het is nu niet geschilderd in één van de pastel of andere kleurrijke tinten, die de luchthuizen vaak kenmerkten, maar in groen met wit. Qua architectuur heeft het monumentje weinig versieringen al maakt de timpaan met tandlijst en geprofileerde tafels dit wel weer een beetje goed.
Huizen in alle kleuren, molens bij honderden en verrukkelijke boten, bijzonder aardige Hollanders die bijna allemaal Frans spreken. Bovendien is het heel mooi weer, ik heb dan ook aardig wat doeken opgezet
Claude Monet (kunstschilder)
Vastgelegd
Monet
Na zijn Zaanse periode groeide Monet uit tot een wereldberoemde schilder.
De Franse schilder maakte 21 Zaanse schilderingen
Op veel 18e – en 19e eeuwse tekeningen, gravures en schilderijen zijn luchthuizen waar te nemen. Voor schilders was de Zaanstreek aantrekkelijk vanwege het Noord-Hollandse licht. Zaandam was ook ooit een bezienswaardigheid van de eerste orde. Vanaf de 18e eeuw trok de Zaanstreek talloze bezoekers die zich vergaapten aan pittoreske huisjes, de luchthuizen en de landelijke weiden met al die molens. Natuurlijk droeg het huisje waar Tsaar Peter gewoond heeft bij aan de reputatie van het stadje.
Ook de Franse schilder Claude Monet woonde in 1871 vier maanden met zijn vrouw en hun vierjarig zoontje in Zaandam. Hij maakte er 21 Zaanse landschapsschilderingen en stadsgezichten. De Fransman was Frankrijk ontvlucht om de dienstplicht te ontlopen. De Frans-Duitse oorlog (1870-1873) was uitgebroken. Hij werd geattendeerd op het mooie Zaanse en besloot daar heen te gaan. Alles wat hij om zich heen zag vond hij het schilderen waard zoals de rivier de Zaan rustig voort kabbelend tussen lommerrijk geboomte en de vele theehuizen.
Meer informatie
Bronnen:
1871 Monet Zaandam, Stichting Monet in Zaandam, uitgeverij Noord- Holland, 2011.
Zaanwiki.nl
Archief-zaanserfgoed.nl
deorkaan.nl
