18e eeuw
Bouw pand
W
Werkplaatsje Klokkenmakershuisje
Lagendijk 1, Koog a/d ZaanHet Huis en het voormalige werkplaatsje aan de Lagendijk staan bekend als de klokkenmakershuisjes. Een groot deel van het huis van rond 1700 is origineel. Het werkplaatsje is van na 1832. Vanaf 1975 zetelde hier de directie van de firma Honig, die van de oranje verpakkingen.
1975
Directie Honig zetelt in het pand
2018
Aankoop & restauratie
Nu
Woonhuis
Gebruik
Honig
Bekend Zaans ondernemersgeslacht
Dit rijksmonument ligt direct achter de dijk en is een typisch voorbeeld van Zaanse houtbouw. Het is in oorsprong 17e eeuws en bevat ook in het interieur nog diverse originele onderdelen. De voordeur is waarschijnlijk origineel en bestaat uit een boven- en onderdeur, met aan de binnenzijde een houten klink. Het pand staat evenwijdig aan de straat waar het een gemetselde gevel heeft. De kopse gevel is van hout en het pand heeft een zadeldak.
In 1975 is de woning ingrijpend gerestaureerd en tot kantoor omgebouwd. De wijzigingen zijn zeer historiserend en bijna onherkenbaar uitgevoerd door architect J. Schipper. Helaas zijn toen de tegels van de schouwen (smuigers) gepikt. Het werd het kantoor van het ernaast en tegenovergelegen Honig fabriekscomplex.
De familie Honig is een bekend ondernemersgeslacht. Ze speelde vanaf het begin van de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek een zeer actieve rol in het bedrijfsleven. Oorspronkelijk vooral in de papierfabricage en tenslotte als bekende fabrikanten van levensmiddelen. Naast deze huisjes werden we in 2018 ook eigenaar van de Villa van de Honigs. Sinds 1912 was dat pand in gebruik geweest als hoofdkantoor van de firma Honig. In de klokkenmakershuisjes zetelde de directie en waren de afdelingen gevestigd die niet direct betrokken waren bij de productie: marketing, verkoop, centrale administratie, etc. In 1990 verhuisde het bedrijf.
Bewoners/eigenaren
BedrijvigeBij
Kunstenares en meubelmaker
De huisjes werden in 2003 verkocht aan de BedrijvigeBij. Via hen kwamen kunstenares Ruth en meubelmaker Sander met hun 1-jarige zoon toen in dit Zaanse huisje wonen. Indertijd was er geen badkamer, er hingen nog TL bakken aan het plafond en toch, toen zij hier in de toenmalige postkamer en technische dienstruimte van de firma Honig binnen wandelden, wisten zij al dat zij hier graag heel lang willen wonen.
Komend uit de Zaanstreek, was dit hun kans en zij wilden wel graag de monumentale details van dit typisch Zaans houten huis behouden. Zij hebben zeer zorgvuldig en minutieus in het bestaande interieur slaap- en badkamer ingetimmerd. Daarbij is het historische interieur zorgvuldig intact gelaten. De BedrijvigeBij vond de panden niet in de filosofie van haar concept voor bedrijfsverzamelgebouwen passen; vandaar dat zij haar panden te koop aanbood aan Stadsherstel.
Toen Stadsherstel eigenaar werd en de restauratie op zich nam, wisten de bewoners dat het wel goed zou komen. Tijdens de restauratie zijn zij tijdelijk ergens anders gaan wonen.
Bedankt Vrienden
De Vrienden van Stadsherstel hebben bijgedragen aan de aankoop van deze panden. Voor Stadsherstel is dit een mooie aanwinst van Zaanse monumenten.
Rol van Stadsherstel
Behoud van interieur
De gemetselde linker zijgevel, die zich langs de Lagendijk bevindt, was bij aankoop instabiel en verzakt. Met name de onderkant schoof van de houtskeletconstructie van het pand en dreigde steeds verder te verzakken. Omwille van een deugdelijke constructie werden beide panden in hun geheel opnieuw gefundeerd. Voor het funderingsherstel diende de vloer verwijderd te worden. Deze vloer is oorspronkelijk en ook de interieuronderdelen die op de vloer staan zijn nog grotendeels origineel uit het begin van de 18e eeuw. Om het bijzondere interieur niet onnodig aan te tasten moest de vloeren tussen de wanden uitgezaagd worden, zodat de wanden in het werk behouden konden worden. De vloer werd zorgvuldig ingemeten en voorzichtig verwijderd.
Omdat de gemetselde gevel ook loskwam van de achterliggende houten constructie, hadden wind en watervrij spel en waren de spantbenen op de hoeken van het pand deels rot. Tijdens het funderingsherstel is ook al het houtrot verwijderd en zijn balken en spantbenen op traditionele wijze hersteld.
Op basis van kleurhistorisch onderzoek zijn de drie belangrijkste ruimten in het woonhuis geschilderd.
Openstelling
Molen het Jonge Schaap
Windgezaagd grenen op Zaanse molen
Toen de restauratie in gang was hebben wij een open dag gehouden voor geïnteresseerd publiek waar de bewoners graag aan meededen. Sander leidt die hete maandagmiddag in juni de bezoekers rond tijdens de openstelling. Enthousiast vertelt hij over hun huis en met name over het gebruik van in Nederland gegroeid grenen, windgezaagd op de Zaanse Schans bij het Jonge Schaap, voor de keuken. In de keuken op zijn hurken gezeten wijst hij naar de spijkers: ‘kijk hoe mooi men heeft gewerkt, allemaal teruggeslagen gesmeden nagels’.
En Ruth en Sander zijn zelf ook goed bezig geweest: in de keuken hebben zij de plafondschildering weer aan het licht gebracht door de verflaag die eroverheen geschilderd was met 250 meter gaffe tape handmatig af te strippen.
Begin juli keren de blije bewoners na een jaar durende restauratie weer terug naar hun klokkenmakershuisjes, als eerste gingen ze zich bezighouden met de vloer en het ontwerp van de keuken en meubels. Het gaat allemaal mooi matchen met onder andere de prachtige Oostzanerkast in de keuken.
Om het karakter van het pand en de hoge monumentale waarden zoveel mogelijk te behouden, is in samenspraak met de constructeur en aannemer gezocht naar een werkwijze om zo min mogelijk schade aan te brengen en toch veilig een funderingsherstel uit te voeren.
Bekijk hier het filmpje.
Projectleider Roos van Enter
Meer informatie
Bronnen:
Gemeentearchief Zaanstad
Zaanwiki.nl
