Het monument met
het eiland Huis Duinen
in de gevel

H

Huisduinen

Kerkstraat 402, Amsterdam

Gevelstenen zijn met een bepaalde reden in een pand aangebracht. Vaak wordt pas door archiefonderzoek het verhaal erachter duidelijk. Zo was het ook met de gevelstenen van Jan Corneliszn Duyts in de Kerkstraat 402-408. En als verrassing kwamen er nog leuke details tevoorschijn toen wij eeuwen van overschilderingen weghaalden.

1672
Gebouwd
1970
Stadsherstel eigenaar
1978
Restauratie
Nu
Woningen
Eigenaren en gebruikers
Coupé Clarence

Een meesterhuistimmerman bouwt het huis

In 1669 kopen meestertimmerman Janssen van Diemm, glazenmaker Henrik Janssen en metselaargezel Jasper Gerritszn elk voor één derde part van erf nummer 38. Het werd gesplitst in 1670, want dan koopt meesterhuistimmerman Jan Corneliszn Duyts, afkomstig uit Den Helder, een deel van het erf en in de jaren erna bouwt hij een huis. Hij kocht ook de erven aan de andere kant (huidige nummers 404, 406 en 408) en bouwde in totaal vier huizen. Zijn panden kregen gevelstenen die iets zeggen over de omgeving waar hij vandaan kwam. In de eeuwen die erna volgden heeft het huis bijna altijd gedeeld bezit tussen meerdere personen en families gekend. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd het pand weer in zijn geheel verkocht of verhuurd.

De straat, die tussen de Keizersgracht en de Prinsengracht ligt, was bedoeld voor de koetshuizen en paardenstallen van de grachtenpanden. Het grachtenpand en het koetshuis hoorden vaak kadastraal bij elkaar. Aan de Kerkstraat lag als het ware de achteringang van het grachtenpand.

In oude krantenartikelen vinden we nog een herinnering daaraan, als de in dit pand woonachtige A.P. Korrelboom in 1885 een rijtuig te weten een gebruikte maar zeer goed onderhouden en moderne Coupé Clarence voor één paard te koop vraagt.

Meer eigenaren en gebruikers
Winkelhuis

Akte van rechtsherstel … vijandelijk bezit

In 1899 is er in de archiefstukken voor het eerst sprake van een winkelhuis met bovenwoning. Daarvoor werd er alleen gesproken over een huis. In oude kranten uit 1916 en 1934 lezen we over andere herinneringen aan vervlogen tijden. Dan maakt de Wasch, Glans en Strijkinrichting J. Taanman reclame voor zijn zaak. In die tijd waren er meerdere was- en strijkinrichtingen in de Kerkstraat zoals in ons pand Kerkstraat 328 waar de reclame ervan nog op de gevel prijkt. Op een foto uit die tijd zien we ook dat P.A. Nieland in het souterrain van het pand zijn flesschenhandel drijft.

In de oorlog woonde er de ongehuwde Sara Blits, zij overleed in 1943 op 71-jarige leeftijd in Auschwitz. We vinden in het archief een ander document met een link naar de Tweede Wereldoorlog: een bijzondere akte uit 1951. Het betreft een zogenaamde akte van rechtsherstel, n.a.v. openbare verkoop van ‘vijandelijk bezit’ in oorlogstijd, zo lezen we. Waarbij de erfgenamen van Aaron de Beer, die in 1899 eigenaar werd van het pand, het eigenaarschap claimen. Zij schikken met G.J. de Vries met beroep jaloezieënmaker, sinds 1942 eigenaar van het huis, en zien af van het eigenaarschap. Op een foto uit 1962 zien we dat er een naaimachineverhuurwinkel in het pand zit.

Rol van Stadsherstel
Echte Amsterdamse krotjes

In 1970 verwerven wij dit echte Stadsherstel pandje. Lees: een zeer vervallen pand waar weinigen zich toen om bekommerden. In het jaar ervoor werd nummer 398 verworven. Ook een krotje. Toen zowel Kerkstraat 400 als 402 aan Stadsherstel werden aangeboden, lag het daarom voor de hand deze nummers eveneens aan te kopen. Er werd voor deze drie panden een gezamenlijke restauratie uitgevoerd.
De aanpak van de restauratie week wel af van de gebruikelijke aanpak. De architect vervaardigde in nauw overleg met Bureau Monumentenzorg en Stadsherstel de restauratieplannen, maar de directie en uitvoering van de restauratie werd in het beheer van Stadsherstel uitgevoerd. Er zouden later meerdere restauraties volgen die onder leiding van het eigen bouwbureau van Stadsherstel uitgevoerd werden. Na de restauratie werden in de drie panden acht woningen opgeleverd.

In 2017 kon – dankzij een bijdrage van de Vrienden van Stadsherstel en de Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen – de gevelsteen worden gerestaureerd en kreeg de steen haar kleur weer terug. Bij het weghalen van de diverse witte lagen verf werden kleine fragmenten van kleur gevonden. Aan de hand van wat gevonden werd zijn, uit de ervaring van de restauratieschilder en de Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen, de kleuren bepaald.

Vrienden bedankt

Dankzij de Vrienden is de steen gerestaureerd en heeft hij zijn kleur teruggekregen. Word ook Vriend en maak dit soort verfraaiingen mogelijk.
Word ook Vriend
Gevelsteen
De Huys Duynder Visser

Deze steen zat in een ander pand

Jan Corneliszn Duyts was de eigenaar van ons pand aan de Kerkstraat 402 maar wij komen hem al eerder in Amsterdam tegen, namelijk bij de Lauriergracht. Daar verkoopt meesterhuistimmerman Jan Corneliszn Duyts in 1650 zijn huis. Dat hij meester was, betekende dat hij met succes de meesterproef heeft afgelegd en is toegelaten tot het gilde: een meester mocht zijn eigen werkplaats beginnen. Zijn pand aan de Lauriergracht bezit dan de gevelsteen de Huys Duynder Visser. Die steen is daar niet meer te vinden, maar wellicht verplaatst naar Leidsestraat 27. Want in 1685 verkoopt Duyts in de Leidsestraat een huis ook weer met de Huys Duynder Visser in de gevel en de steen is daar nu nog te vinden.

Echte zeeboten bezaten deze vissers niet. De Huisduiner visserscheepjes waren ‘platboomd’ en werden op het strand of bij zwaar weer in een laagte in de duinen getrokken. Er werd gevist op ‘slabharinck’, haring die dicht onder de wal zwom. Op de steen zijn ook ‘haringtrekkers’ te zien. Dit was een van de mogelijkheden voor de mannen zonder boot om ook in eigen onderhoud te voorzien. Ze visten vanaf de wal met behulp van grote sleepnetten op haring en andere rondvis en platvis.

Gevelsteen
HVIS DVINEN

In 1670 koopt Duyts 4 kavels in de Kerkstraat

In 1670 koopt dezelfde Jan Corneliszn Duyts vier naast elkaar liggende kavels in de Kerkstraat (huidige nummers 402, 404, 406 en 408). In de archieven is te vinden dat hij afkomstig is uit Den Helder. En dat verklaart waarom hij daar in 1672 vier huizen bouwde met gevelstenen die de omgeving weergeven waar hij vandaan kwam.

402: HVIS’ DVINEN
404: DE HELDER
406: HET’ NUWE DIEP
408: HET’ EYLANT’ WIERINGEN

Het is nu niet goed meer voor te stellen dat de gevelsteen waarover we het eerder hadden, ‘De Huys Duynder Visser’, eerst in de gevel van het huis aan de Lauriergracht aangebracht, later door Duyts is meegenomen door Duyts naar de Leidsestraat.

Het dorp Huisduinen behoort nu tot de gemeente Den Helder maar was in de 8e eeuw een klein eiland. Soms behoorde het tot het vaste land totdat er weer een overstroming kwam. Sinds 1597 behoort het Eiland Huisduinen voorgoed tot het vasteland van Noord-Holland.

Restauratiesteen
Vuurbaak

De betekenis van onze steen

Op onze steen is tegen de achtergrond van een duinachtig landschap een aantal huizen en een kerk afgebeeld. Dit is de zogenaamde Kerkbuurt in Huisduinen. De overduidelijke konijnenholen en de geitenhoeder met geiten kwamen pas tevoorschijn na het verwijderen van diverse overschilderingen.

Op het duin uiterst rechts, staat een zogenaamde vuurbaak; een rokende vuurmand hoog (16 à 18m) aan een staak. Zo’n vuurbaak was een oriëntatiepunt voor de scheepvaart. Bekend is dat op Huisduinen sinds 1598 al een steenkolenvuur aanwezig was voor begeleiding van de scheepvaart op de Noordzee. Op het Hoge Kijkduin brandde het vuur in de nacht. Later, in de tijd van Napoleon, zou het als Fort Kijkduin met een verdedigbare vuurtoren deel uit maken van de Stelling van Den Helder.

Meer informatie

Bronnen:
Delpher
Gevelstenen van Amsterdam, Onno W. Broers
Fort Kijkduin
Archiefonderzoek Stadsherstel
Husidina, Jan T. Bremer Geschiedenis van Huisduinen en Den helder tot 1814
Stadsarchief Amsterdam
Joods monument

Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: H.R. Aiking
Restauratieaannemer: Hillen & Roosen

Dit project is mede mogelijk gemaakt door:
De Vrienden van Stadsherstel en de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.