Met een levensgroot wijnvat als buurman

O

Oudezijds Voorburgwal 1

Oudezijds Voorburgwal 1, Amsterdam

De hoek Oudezijds Voorburgwal met de Vredenburgersteeg ‘ademt’ wijn. Meerdere wijnkopers waren eigenaar, zoals Rincewijnkooper Schul die hier meerdere panden kocht. Zelf woonde hij in het pand naast ons hoekpand en beide panden hebben druiventrossen in de top. In dit buurpand was in de 17e en 18e eeuw een wel heel bijzondere gelagkamer gevestigd: in een reuzengroot wijnvat ter grootte van ‘hondert en twalef oxhoofden’, waar met gemak 32 mensen in pasten.

1736
Bouw
1973
Stadsherstel eigenaar
1975 / 1993
Restauratie
Nu
Woningen
Eigenaar
De ‘twee Soutcoopers’

Deze soutcooper woonde aan de Zoutkooperssteeg

De oudst gevonden vermelding van deze locatie dateert van 1593 als de vermoedelijke koper Dirck Hendricxszn Schooneman, zoutkoper, is. Schooneman, gehuwd met Sijtgen Cornelis, wordt in 1646 begraven in de Oude Kerk, waarbij wordt vermeld dat hij in het laatste huis op de Oudezijds Voorburgwal woonde, bij de Armsbrug.

Bij een verkoop van 1/12 part in 1662 door de achterkleinzoon van Schooneman aan wijnkoper Pieter Janszn Gudde wordt gesproken over het pand genaamd ‘de twee Soutcoopers’. Deze Gudde koopt van verschillende nazaten van Schooneman steeds delen van het pand. Pas in 1680 komt het pand weer in handen van één eigenaar, namelijk Adriaen Groenen.

In 1714 koopt ‘rincewijnkooper’ Jan Schul het pand van de nabestaanden van Groenen voor ƒ 3400,-. Deze Schul bouwt er in 1736 een nieuw pand. Jan Schul had meerdere panden op dit gedeelte van de Oudezijds Voorburgwal en de hoek van het Vredenburgersteegje, waaronder ook De Leeuwenburgh aan de overzijde van het water en de naastgelegen vermaarde herberg ‘de Zeeventien Provincien’ of ‘het Groote Wijnvat’. Dit deel van de stad werd grotendeels ingenomen door kuipers en hun vaten, maar het ‘Groote Wijnvat’ was wel een heel bijzonder exemplaar.

Gelagkamer
Drinken in Het groote wijnvat

“Hier is van allerley wijn te koop, gelijk men in sulke suyphuysen vint.”

Gelagkamers zijn er door de eeuwen heen in alle soorten en maten geweest. Maar één in een oud wijnvat, dat was toch wel een van de bekendste bezienswaardigheden in het 17e-eeuwse Amsterdam. Middenin een vat van ‘hondert en twalef oxhoofden’ (oftewel ongeveer 25 kubieke meter) inhoud, stond een tafel met twee banken, waar elk acht personen – dus 16 in totaal – konden plaatsnemen, maar er was met gemak ruimte voor het dubbele aantal. Bang om je hoofd te stoten hoefde je niet te zijn: alleen staande op de tafel kon je de bovenkant van het vat aanraken.

Hoeveel zeelieden en koopmannen zullen door de smalle opening in het door kaarsen verlichte vat zijn gekropen voor een hartversterkertje? En, “Zou nu nog na te gaan zijn waar dit vat in Amsterdam heeft gestaan?”, vroeg Mr. H.F. Wijnman (what’s in a name?) zich in 1963 af. Wijnman komt echter tot de conclusie dat het monstervat zich op nummer 1 moet hebben bevonden, maar uit ons huizenonderzoek komt naar voren dat dit niet kan kloppen en dat het in het buurpand ter plaatse van de huidige nummers 5 en (gedeeltelijk) 3 moet hebben gestaan.

Bewoners
Loodgieter

Een echt familiebedrijf

Het Kohier van 1742 vermeldt als bewoner van nummer 1 wijnkoper-herbergier H. Rosenburg met een inkomen van ƒ 3.000,- en twee dienstboden. De huurwaarde van het huis bedroeg ƒ 600,- per jaar. In 1750 wordt het hoekpand uit de erfenis van Jan Schul verkocht aan de tapper Jan Duysenberg. Uit de akte blijkt dat Jan Schul zelf het buurpand bewoond heeft.

In de jaren veertig tot zestig van de vorige eeuw was het loodgietersbedrijf van Fluyter sr. met zijn twee zoons, Gijs en Toon gevestigd in het pand. Een echt familiebedrijf: de ouders woonden direct boven de werkplaats en opslag in de kelder, Gijs en Gré Fluyter met hun drie kinderen op de tweede verdieping en Toon met vrouw en twee kinderen op de derde verdieping.

Gijs was als jongeman in de oorlog ondergedoken geweest in West-Friesland. Na de oorlog keerden hij en een vriend terug naar het onderduikadres. Op de kermis die op dat moment in het dorp was ontmoetten de vrienden twee zussen met wie zij vervolgens in het huwelijksbootje stapten.

Eind jaren vijftig stopte Gijs met het loodgieterswerk vanwege gezondheidsredenen. Hij is in 1959 overleden. Toon heeft het bedrijf toen nog zo’n anderhalf jaar voortgezet.

Rol van Stadsherstel
Schilderachtig hoekje

Het hoekhuis, dat volgens de in 1928 verschenen Voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten uit 1736 stamt heeft een fraaie halsgevel in Lodewijk XIV-stijl met gedeelde klauwstukken en een gebogen lijstvormig fronton versierd met twee druiventrossen.

Toen wij het pand in 1973 kochten was het eigendom van het R.K. Gesticht Oude Vrouwenhuis ‘Vredenburgh’. Wanneer het pand in bezit is gekomen van Vredenburgh is niet duidelijk, in elk geval al sinds 1914 getuige advertenties waarin om een “juffrouw of burgerdochter” wordt gevraagd. In 1978 kocht Stadsherstel ook het achterliggende terrein, dat eigendom was van de Gemeente Amsterdam.

Zoals veel panden in deze buurt verkeerde het huis vrijwel nog in zijn oorspronkelijke staat. Bouwkundig bevond het pand zich nog in een redelijke staat, hoewel er een aanschrijving was van Bouw-en Woningtoezicht voor enig dringend herstel waaronder aan de voorgevel. In het jaar na aankoop werd het casco gerestaureerd. Toen het pand voorjaar 1993 leegkwam werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om een restauratie uit te voeren, waarbij de indeling van de woningen gewijzigd werd.

Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
Delpher
Historische Gids van Amsterdam, Allert de Lange, 1974
Maandblad Amstelodamum, jaargang 050, 1963
Stadsarchief Amsterdam

Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: Bouwbureau Stadsherstel
Restauratieaannemer: Hillen & Roosen

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.