Oudezijds Kolk 3

Na de slechting van de stadsmuur werd dit de mindere kant

De Geldersekade was in de 15e eeuw een deel van de stadsgracht die, samen met de Kloveniersburgwal en het Singel, de Stedegracht rond de stad vormde. De Oudezijds Kolk was toen de betere kant ten opzichte van de Geldersekade. Het complex waar ons pand toebehoorde werd in 1591 door Pieter van Neck Pieterszn en de verver Wouter Thomaszn aan de korenkoper Claes Martszn verkocht. Het werd toen omschreven als “Een huis en spijker met een haringpakkerij, gelegen aan de Oudezijds Kolk. Aan de achterzijde grenst het aan de Stedevest”.

Toen de Nieuwe Gracht (de huidige Oude Schans) was gegraven en de nieuwe stadswallen waren aangelegd, verloor de Geldersekade zijn functie als verdedigingsgracht. De oude stadsmuur werd gesloopt en vanaf die tijd was het beter toeven aan de Geldersekade dan aan de Oudezijds Kolk. Een omschrijving uit 1682 van ons pand luidde toen “Een huis en erf aan de Westzijde van de Geldersekade waar ‘Bergen in Noorwegen’ uithangt, met een dubbel pakhuis en erf daar recht achter, genaamd ‘de Coorndrager’ en gelegen op de Oudezijds Kolk”. De Geldersekade werd toen dus niet meer de achterzijde van de Oudezijds Kolk genoemd, zoals in 1591.

Voor de economie van Amsterdam van groot belang

In de 16e eeuw was op deze plek een haringpakkerij. De bloeitijd van de Hollandse haringvisserij was eind veertiende eeuw. Begin veertiende eeuw was het haringkaken uitgevonden. Sindsdien gebeurde het schoonmaken en zouten van haring aan boord van het schip. Aan land werden de tonnen geopend door de haringpakkers. Zij controleerden de haring en verwijderden slechte exemplaren. Als de haring slecht gekaakt was werd deze opnieuw schoongemaakt. Hierna werden de haringen opnieuw verpakt. Het selecteren van de haring was belangrijk en mocht alleen in de steden gedaan worden.

De haringpakkers stonden onder streng toezicht van door de plaatselijke overheid aangestelde keurmeesters. Als bewijs dat ze bevoegd waren hun beroep uit te oefenen, droegen haringpakkers een penning. In Amsterdam maakten ze deel uit van het kuipersgilde.

De Prins Hendrikkade heette vroeger Haringpakkerij en begon bij de Heilige Kruistoren op de kop van het Singel tot aan de Martelaarsgracht. Na de Alteratie werd deze toren omgedoopt in Haringpakkerstoren. Dat gebeurde met meer katholieke namen: de Sint-Nicolaaskerk werd de Oude Kerk en de Sint-Catharinakerk op de Dam de Nieuwe Kerk. De nieuwe naam van de toren was afgeleid van de haringpakkerij die in de buurt van de toren plaatsvond en die voor de economie van Amsterdam van buitengewoon belang was.

In Graan handelen op Archangelsk

Begin 17e eeuw werden de panden met de huidige nummering Geldersekade 14 en 16 bewoond door Roemer Visscher (1547-1620), graanhandelaar en letterkundige. Hij betrok ze tussen 1605 en 1609. In 1594 had hij al opdracht gegeven tot de bouw van het pakhuis de Corendraegher (ons huis op nummer 3). Ook bezat hij het pakhuis De Goudenberchas op de Oudezijds Kolk 5, waar hij eerst woonde. Roemer Visscher handelde in graan op de Oostzee en op Archangelsk, soms in compagnie met Isaac le Maire. Le Maire was een koopman op de Oostzee en de Middellandse Zee en een bewindvoerder van de Brabantsche Compagnie. Bij de start van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in 1602, was hij daar ook een van de bewindvoerders en tevens een belangrijk aandeelhouder.

Archangelsk, vroeger in het Nederlands: Sint-Michiel, is een havenstad in het noorden van Rusland, gelegen aan de Noordelijke Dvina, nabij de plaats waar deze in de Witte Zee uitmondt. Peter de Grote bouwde in 1693 in Archangelsk de eerste scheepswerf van Rusland. Het eerste schip, de Sint-Paulus, begon in 1694 zijn reis en zo behoorde Rusland tot de zeevarende handelsnaties.

Negen keer genomineerd voor de nobelprijs

De Nederlands romanschrijver, dichter, essayist, vertaler, muziekcriticus en arts Simon Vestdijk (1898 – 1971) schreef een mooi gedicht over de Oudezijds Kolk. Vestdijk studeerde van 1917 tot 1927 geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was een paar jaar waarnemend huisarts en 2 jaar scheepsarts. Als scheepsarts maakte hij onder meer een reis naar Indonesië. In 1932 gaf hij zijn artsenpraktijk op en wijdde hij zich geheel aan de literatuur. In dat jaar verscheen zijn debuutbundel Verzen.

Vestdijk was auteur van ongeveer 200 boeken en daarmee een van Nederlands productiefste schrijvers. Zijn werk bestaat uit 24 dichtbundels, 33 essaybundels, 57 novellen en korte verhalen, 52 romans en 2 nagelaten romanfragmenten, gepubliceerde briefwisselingen en vele vertalingen. Bovendien schreef hij honderden artikelen voor dag- en weekbladen. Hij is niet bij één bepaalde stroming in te delen. Vestdijk zag zichzelf als “een typisch romantische schrijversfiguur”. Vanwege deze enorme productie noemde de dichter Adriaan Roland Holst hem “de man die sneller schrijft dan God kan lezen”.

Vestdijk werd lange tijd beschouwd als voornaamste Nederlandse kanshebber op de Nobelprijs voor de Literatuur. Uit het archief met nominaties voor de Nobelprijs voor de Literatuur blijkt dat Vestdijk van 1950 tot en met 1964 negen keer genomineerd is geweest voor de Nobelprijs.