Egelantiersgracht 13

Vader en zoon woonden in de Oude Hoogstraat

In 1642 woont hier Jan Jansz. Vijf jaar later wordt hij volgens de verpondingskohieren aangeslagen voor ƒ 11, 17 stuivers en 8 centen, waarvan een deel waarschijnlijk het achterhuis betreft.

In 1655 wordt de helft van het pand, een gang ernaast en achterhuis erachter, voor ƒ 1250,- verkocht aan Jan Adriaensz van Ceulen (1603-1683), de andere helft heeft hij dan al in bezit. Het huis gaat over naar zijn zoon Adriaan Jansz van Keulen, die in 1697 overlijdt en wordt begraven in de Nieuwe Zijds Kapel. Hij laat onder andere een huis na in de Oude Hoogstraat en het huis en achterhuis aan de Egelantiersgracht, bewoond door een kleermaker, Jan Smit. Zelf woonde hij in de Oude Hoogstraat, net als zijn vader.

Hier, in een pand met het uithangteken ‘In de Lelie in de Balans’, waren zowel vader als zoon balansmaker en stadsijker van beroep. Vader was ‘ijkmeester te Amsterdam van het Amsterdams koper- en het Brabants koper- en ijzergewicht’ vanaf 1630 tot zijn overlijden, in datzelfde jaar werd zoon aangesteld. Het ijkmerk bestond uit een gekroond wapentje van Amsterdam met aan weerszijden de initialen, respectievelijk IA en AI. Van beiden zijn onder meer muntgewichtdoosjes bewaard gebleven, met gewichtjes die van vader op zoon zijn overgegaan.

Het huis werd verhuurd in drie eenheden

Het huis aan de Egelantiersgracht blijft ruim 150 jaar in handen van de familie en diens erfgenamen. Pas in 1807 wordt het verkocht en brengt dan ƒ 2000,- op. Het wordt dan omschreven als “een huis eertijds met een gang ernaast, alsmede een achterhuis erachter”. De gang is inmiddels kennelijk verdwenen.

Koopster is Gerardina Thijssen, buiten gemeenschap van goederen gehuwd met Hendrik Temmink. Deze Temmink is op enig moment de bewoner en daarbij is hij de executeur en boedelbeheerder van Eva de Wilde, het enig overgebleven kind en erfgename van haar moeder Maria Hupkens. Hupkens was voor ¼ part erfgename van Adriaan Jansz van Keulen en had het huis in 1698 bij de boedelscheiding toebedeeld gekregen.

De naam De Wilde komen wij al tegen in 1742: bij de personele quotisatie staan meerdere personen ingeschreven op dit adres. De halve kapitalist en rentenier, wed. de Wilde met een inkomen van ƒ 800,- en een huur van ƒ 200,-. Verder F. van Oppenheim, gekwalificeerde in het zoutpakhuis die ƒ 100,- huur betaalt en ƒ 600,- verdient. Tenslotte G. van Essen, commissaris van de Goudsche Eijker. Hij heeft eveneens een inkomen van ƒ 600,- en een huur van ƒ 80,-. Het zal hier respectievelijk het huis, kamer en kelder betroffen hebben.

De Heeren Kruisman & Co zijn hoofdagent

In 1805 brengen dezelfde wooneenheden ƒ 260,-, ƒ 110,- en ƒ 60,- aan huurinkomsten op. De huurders zijn Cornelis de Veer, G. Goudenarm en F. van Dinter. Een kleine halve eeuw later staat commissionair G. van Minkelen als hoofdbewoner van het huis vermeld. Zowel in 1864 als 1879 is dit Hendricus Baggelaar (geboren 1831), koopman in aardappelen. Hij is in 1850 gehuwd met Berta Adriana van Zanten, geboren in 1832 en zij krijgen vier zonen en drie dochters. Één zoon, een schilder, vertrekt in januari 1889 tijdelijk naar Argentinië maar keert in maart 1891 weer terug op dit adres. Voor korte tijd, want anderhalve maand later verhuizen de Baggelaars. Apothekersbediende Smits met vrouw en drie kinderen vestigen zich dan op het adres.

Tussen 1893 en 1897 vinden we advertenties van het advertentiebureau en de boekhandel van de Heeren Kruisman & Co. In 1894 maakt een advertentie melding van de oprichting van het buurtkrantje De Jordaan: “Zooeven is verschenen het eerste nummer van het Wekelijksch Adevrtentieblad De Jordaan, orgaan van de Vereniging ter behartiging van belangen der buurten NN, OO, PP. De verdere oplage, aanvankelijk 10,000 exemplaren, wordt in genoemde buurten en omliggende wijken aan telkens afwisselende adressen bezorgd. Hoofdagent tot plaatsing van Advertentieen en voor contracten de Heeren Kruisman & Co, boekhandel Egelantiersgracht 13”.

Drie kikkers braden in hun eigen vet

In 1901 en 1902 belooft Mej. A. Bout op dit adres raad en opheldering in àlle zaken. In 1889 komen we de eerste advertentie van deze mejuffrouw tegen met de cryptische omschrijving “werkt met het ei”.

Een kleine speurtocht levert een flink aantal opeenvolgende adressen op. Niet geheel verwonderlijk komen we haar naam meerdere malen tegen in het Maandblad uitgegeven door de Vereeniging tegen de Kwakzalverij. In 1900 wordt zij veroordeeld tot ƒ 60,- boete subsidiair 30 dagen hechtenis voor het tegen betaling van ƒ 1,- adviseren van een ‘kikkerkuur’ aan wat een politierechercheur zou blijken te zijn: “drie kikkers innemen, die in een pot met deksel zoolang in hun eigen vet te braden tot zij bros waren, ze dan fijn te wrijven en dit poeder op de maag te dragen”.

Dankzij een uitgebreid artikel in 1894 door ene Arthur, een nieuwsgierige journalist, kunnen wij ons een beeld vormen van deze mejuffrouw: “Het was een vrouw van wie ik niet graag zou beslissen of zij 50 dan wel 60 jaar oud is, met een groot hoofd, een bleek, bolrond gezicht met kleine grijze oogjes, (…) en een scherp omlijnde mond. Zij was gekleed in een vies-bruine japon”.
Bout vertelt hem dat de kaarten in verband staan met de planeet, het ei met het spiritisme. En omdat de journalist voor het eerste kiest, zullen we wel nooit weten wat er destijds precies met dat ei gebeurde, “want ziet u, de planeet en het spiritisme die kunnen niet met elkaar overweg”.