Diaconie van de Amstelkerk

Aanbouw van de consistoriekamer

In eerste instantie is de ruimte voor de diaconie, samen met de deurwaarderswoning, gesitueerd in de voorbouw aan de Reguliersgracht. Later wordt deze verplaatst naar de zijde aan het Amstelveld: in 1764 is sprake van uitbreiding richting de Prinsengracht, naast de kerkmeesterskamer die weer onderdeel uitmaakte van de kosterij.

De diaconie is het armbestuur van een protestantse kerk, verricht uit liefde tot God. Het is een zelfstandig orgaan met eigen taken. Zo zijn zij verantwoordelijk voor collectes en bepaalde de diakenen bepaalde wie in aanmerking kwam voor het brood dat in de armenbakkerij ] gebakken werd en één keer per week gratis verstrekt werd aan de armen.

Waarschijnlijk werd de consistoriekamer – met twee grote ramen die uitkeken over het Amstelveld – door de diverse organen gebruikt om te vergaderen. In 1835 is nog een stukje aangebouwd; het zou de laatste uitbreiding aan deze zijde zijn, nu in gebruik als berging. Op een foto van het begin van de vorige eeuw zien we achter het komische duo ‘Heel Wat en Half Wat’, die op het Amstelveld optredens verzorgden, boven de ingang in de schutting staan dat hier het catechisatie lokaal is gevestigd. Er werd toen dus godsdienstonderwijs gegeven ter voorbereiding op de belijdenis.

‘Veelbelovend twijgje aan den wijdvertakten boom van het Amsterdamsche leven’

Van oudsher was het Amstelveld een levendige plek, waar markten en kermissen werden gehouden en dus optredens te zien waren. Hierover schreven wij al bij het pand Kerkstraat 329 dat uitkijkt over het Amstelveld.

Een bijzondere markt was de Amsterdamse automarkt, die hier in mei 1937 voor het eerst gehouden werd. Op aanwijzing van de marktmeester werden de auto’s – variërend van ‘vele overjarige beestjes’ tot ‘menig stoere wagen’ – in lange rijen geparkeerd. Een journalist die getuige is van de pittige onderhandelingen doet verslag: ‘Op het eerste gezicht schijnt het ons verwonderlijk, dat er niet elk oogenblik bloedige twisten uitbreken’, maar de soep wordt niet zo heet gegeten en ruim 80 auto’s wisselen die dag geheel vreedzaam van eigenaar. Een succes; de burgemeester geeft toestemming voor een wekelijkse automarkt en dezelfde journalist houdt kennelijk van een bloemrijke tekst en concludeert dat “aan den wijdvertakten boom van het Amsterdamsche leven Maandagavond een nieuw en veelbelovend twijgje is ontsproten: de automarkt”. Een plein vol auto’s was toen nog aanleiding voor tevredenheid.

In de Amstelkerk werd de ludieke actie voorbereid

Waar nu een gezellige markt gehouden wordt, kinderen spelen, personal trainers hun cliënten afmatten en honden ravotten stond het lange tijd vol auto’s met hun lawaai en uitlaatgassen. Vooral door de week als de bankiers van de Keizersgracht hier hun auto neerzetten op aanwijzen van parkeerwacht ‘Ome Gerrit’, een oude baas met een stok en zijn zoons.

Begin jaren 70 kwam een actiegroep in opstand en schilderde de tekst ‘Amsterdam Otovrij’ dwars over het Amstelveld. Onze kerk speelt hierin een grote rol: ’s nachts werd in de kerk op een brede rol landbouwplastic de tekst geprojecteerd en uitgesneden. In de vroege ochtend, voor de eerste forenzen arriveerden, werd de rol uitgerold op het plein waar mensen klaar stonden met borstels en emmers verf om de tekst op de stenen te schilderen. De hele actie duurde nog geen vijf minten.

Ook op de schutting die de binnentuin van het huidige nummer 2 en 4 afschermt kwam de tekst te staan en zelfs de Volkswagenbus van Ome Gerrit moest eraan geloven en werd beklad; de banden werden doorgesneden. De actie had succes en de auto’s moesten uiteindelijk het veld ruimen.

Waar het accu-laadstation stond wordt nu jeu de boules gespeeld

Mochten we denken dat de elektrische auto en de deelscooters en dergelijke uitvinding van de laatste tijd zijn, dan vergissen we ons. In 1968 zal men gek hebben staan te kijken toen ze een soort telefooncel op wielen voorbij zagen komen: het was de proefrit van de Witkar, een milieuvriendelijk deelvoertuig. Zijn tijd ver vooruit!

De bedenker was dezelfde als van het Wittefietsenplan: industrieel ontwerper en prominent provo-lid Luud Schimmelpenninck. Luud zag met lede ogen toe hoe de stad dichtslibde met auto’s. Hij was van mening dat niet iedereen een eigen auto nodig had. De Witkar was een klein, elektrisch wagentje dat twee mensen kon vervoeren en ongeveer 20 kilometer per uur (later 30 km/uur, waarna een rijbewijs vereist was) kon bereiken. De hoge ramen gaven een ruim uitzicht. De actieradius was nog niet al te best: ongeveer 15 kilometer. Na 16 ritten van een kwartier moest de Witkar terug naar het centrale accu-laadstation waar via stroomrails de accu’s werden opgeladen. In 1974 werd het eerste laadstation onder grote belangstelling geopend: aan het Amstelveld. Enkele duizenden Amsterdammers werden lid van de Coöperatieve Vereniging Witkar, onder wie prominenten als Mies Bouwman. De latere burgemeester Ed van Thijn was de eerste voorzitter. Uiteindelijk kwam het project toch niet van de grond, onder andere door gedoe bij de vergunningverlening voor de laadstations. In de jaren 80 verdwenen ze definitief uit het stadsbeeld. Het museum NEMO heeft twee exemplaren van deze voorlopers van de elektrische stadsautootjes.