Bloemgracht 76

Het hoekpand met buurpand blijft in één hand

De Bloemgracht is, als onderdeel van de Jordaan, aangelegd in de eerste helft van de 17e eeuw tijdens één van de grote Amsterdamse stadsuitbreidingen; de zogenaamde Derde Uitleg.

In 1631 staat hier een huis op het erf dat Abel Cornelisz Oosterland, met beroep hoedenmaker, koopt; het komt uit de boedel van Dirck Fransen Boomgaert. Bij een verkoop in 1641 aan de tapper Jan van Oort staat er beschreven dat er in het pand ‘tappers neeringen’ gedaan werden. Uit de beschreven opbrengsten van de huur blijkt ook dat er een kelder onder het huis zit.

In dit zelfde jaar 1641 wordt ook het buurhuis van het hoekpand op de Bloemgracht verkocht; het staat beschreven als “onder één dak behorende bij het hoekpand”.

In 1759 verkopen de erfgenamen van Jan van Oort het huis. Nu hebben beide panden een zware 18e eeuwse rechte lijst. Volgens de archieven vanaf 1641 tot op heden, hebben de twee huizen steeds één eigenaar gekend. De aktes tussen de periode 1631 – 1641 zijn niet meer aanwezig, en dat is juist de periode waarin de beroemde kaartenmaker Willem Blaeu zich met zijn bedrijf in het hoekhuis en nummer 74 vestigt. Maar daarover straks meer.

Goede kaarten voor succesvolle handelsexpedities

Willem Blaeu (1571-1638), vestigde- na in 1613 al een winkel te hebben gekocht aan het Damrak- rond 1635 een drukkerij en uitgeverij van geschikte kaarten voor zeelieden en geïnteresseerde burgers op de Bloemgracht. Eerst ‘naast de ‘Cleerbesem’ in ons pand op nummer 76 en het buurpand op nummer 74, en later op de hoek van de derde Leliedwarsstraat. Al vanaf zijn allereerste gedrukte kaarten uit 1605 viel hij op door kwaliteit en vernieuwingen.

Willem Blaeu had het vak van kaartenmaker bij de vermaarde Deense astronoom Tycho Brahe geleerd. Goede kaarten waren een voorwaarde voor succesvolle handelsexpedities, iets dat Amsterdamse handelaren in de loop van de 16e eeuw steeds meer waren gaan inzien. Daarom ontwikkelde Amsterdam zich tot een waar knooppunt van informatie. Hier waren de beste kaarten te koop; bij Cornelis Claesz, Jodocus Hondius, Johannes Jansonius en dus ook bij de firma Blaeu. Blaeu ging er niet zelf op uit om metingen te doen. Hij ontwierp zijn kaarten op basis van bestaand kaartmateriaal, aangevuld met kennis die hij haalde uit scheepsjournaals, reisverslagen en gesprekken met zeelieden.

Na Willem’s overlijden in 1638 zet zijn zoon Joan samen met zijn broer Cornelis de zaak van zijn vader voort.

Meester-cartograaf in de Gouden Eeuw’

Zoon Cornelis stierf al in 1644. Niettemin wist de andere zoon, Joan Willemsz. Blaeu, in de jaren daarna enkele cartografische meesterwerken te vervaardigen, die zijn naam voor altijd zouden vestigen. Hij had in de 17e eeuw de status van meest beroemde kaartenmaker.

Joan (1598-1673) studeerde in Leiden en Padua. Behalve vele verschillende globes, maakte hij onder andere de bekende Atlas Maior, met meer dan 600 kaarten van gebieden uit de hele wereld, en gaf deze Atlas in 1662 ook uit. Joan ging het lange tijd voor de wind. In 1651 trad hij toe tot de vroedschap, enkele jaren later werd hij schepen.

In 1670 werd aan de Gravenstraat het ‘Blaeu erf’ gevestigd, de drukkerij die in 1672 in vlammen op ging, waarbij ook een groot deel van de cartografische werken verloren ging. Naar schatting bedroeg de schade meer dan 350.000 gulden. In 1696 werd het bedrijf opgeheven.

Nog steeds zijn de atlassen en stadsplattegronden van Blaeu geliefde verzamelobjecten.

De ontdekker van het oude Troje

In verschillende bronnen wordt er melding van gemaakt dat op de hoek van de Bloemgracht met de Tweede Leliedwarsstraat de Duitse ontdekkingsreiziger Johann Schliemann woonde. We hebben tot op heden nog niet kunnen achterhalen of dat in óns pand was, of aan de overkant, zodat Schliemann op ons pand uitkeek. Als iemand hier iets meer over weet dan horen wij dat graag.

Johann Ludwig Heinrich Julius Schliemann (1822 -1890) is bekend geworden door zijn vondst van het oude Troje. Maar hij geldt ook als een van de pioniers van het archeologische vakgebied. Een belangrijke bijdrage van Schliemann is zijn ontdekking dat aardewerkstijlen een belangrijke sleutel voor de chronologie vormen.

In 1841 werd hij als handelaar naar Venezuela gezonden, maar leed schipbreuk voor de Nederlandse kust. Zo kwam hij te werken bij de Amsterdamse firma Hoyack. Hij woonde aan de Oudezijds Voorburgwal, maar later kennelijk ook aan de Bloemgracht. In 1846 werd hij de agent van de Amsterdamse firma B.H. Schröder en Co. En ging naar Sint-Petersburg. Johan sprak volgens de overlevering achttien talen, bekwaamde zich in de handel, en kon met de opbrengst van gelukkige speculaties in 1864 een wereldreis maken, die eerst in Griekenland en later in Turkije eindigde. Daar ontdekte hij – als amateurarcheoloog- Troje, wat hem meteen wereldberoemd maakte. Hij liet 60.000 brieven en achttien dagboeken na.