Zeilenmakerspad 2

De Groene Jager, De Nieuwe Jager en De Rode Jager

De familie De Jager boerde goed. Zo bezaten zij aan het Jagerspad maar liefst drie houtzaagmolens, zogenaamde balkenzagers, die alle drie de familienaam Jager droegen: De Groene Jager, De Nieuwe Jager en De Rode Jager. Na het overlijden van Jan de Jager in 1796 werd zijn complete bezit, waaronder de molens, diverse stukken land, enkele woonhuizen en een aantal schepen, verkocht aan Pieter Corver.

De firma was omstreeks 1700 opgericht door de houtzager Jan Pietersz. Corver. In 1809 werd de zoon van Pieter Corver, Cornelis Corver, in de zaak opgenomen. Deze Cornelis Corver stierf al in 1812, waarna zijn weduwe de zaken voortzette onder de firmanaam “Weduwe Cornelis Corver & Zn.” De firma Corver bleef tot 1896 bestaan en werd geliquideerd omdat er geen geschikte opvolger was. De kleinzoon van Cornelis, Cornelis Corver van Wessem, verkocht het bezit aan de firma J. Dekker.

De opa van Jan Dekker, Jan Dekker Gerbrandszoon (1803-1867), gehuwd met Aagje de Jager, was graan- en oliehandelaar, olieslager en peller in het familiebedrijf Cornelis Dekker & Zoon. Hij kocht voor zijn zoon, ook een Jan, de oude wagenschotzager Het Witte Schaap en daarmee begon het familiebedrijf zich ook te richten op de houtzagerij.

Maar liefst 100 jaar

De zoon, Jan Dekker Janszoon (1831-1887) kocht voor zijn houttransport uit Finland in 1872 de driemastbark Marie Catherina en later nog de Jacob Roggeveen. Neven van hem kochten in Finland het hout in. Door de algemene malaise begin jaren ’80 werd het steeds moeilijker de rederij rendabel te houden, en bij het overlijden van Jan Dekker Janszoon werd deze bedrijfstak geliquideerd.

Jan had twee zoons. Jan Adrianus Dekker (1860- 1941 ) en Everard Christiaan Cornelis Dekker (1863-1931). Zij werden jong naar Finland gestuurd om het vak te leren. Zij richtten in 1887 de firma Jan Dekker Janszoon op, die tot 1921 stand heeft gehouden. Het was de tijd dat bedrijven in de Zaanstreek overschakelden op stoomkracht.

Voor de firma Jan Dekker deed die gelegenheid zich voor in 1895, door van Cornelis Corver van Wessem het bezit aan het Jagerspad te kopen. In 1955 werd het honderdjarig bestaan gevierd, maar in september 1956 werd tot liquidatie overgegaan van het op dat moment 140 werkkrachten tellende bedrijf.

Voor velen was deze bedrijfsbeëindiging een donderslag bij heldere hemel. ‘Dekkers Hout` was een begrip in de Zaanstreek. De liquidatie van dit familiebedrijf zou de komende decennia door een aantal andere bedrijven worden gevolgd. De grond en aanhorigheden werden overgedaan aan de gemeente Zaandam, inclusief het koopmanshuis aan het Jagerspad.

1 ½ meter werd het terrein opgehoogd

Het Jagerspadterrein met het huis was gelegen ten zuidwesten van onze Bullekerk in Zaandam- West. Het bestaat niet meer, vanwege de aanleg van het gemeentelijke Groenlandplan, dat in de jaren 1957/1958 werd uitgevoerd. Het voormalige terrein van Dekkers Houthandel werd op spectaculaire wijze anderhalve meter opgehoogd. Voor deze opspuiting werd over de Westzijde een persleiding geplaatst die via het Jagerspad het terrein bereikte.

De naam Groenland verwijst naar de paltrokhoutzaagmolen ‘De Groenlandse Visserij’ die in deze omgeving stond. De naam van deze molen hield weer een verwijzing naar de walvisvaart in. Ook de namen Klokbaai, Statenhoek en Groenlandstraat, onderdeel van het Groenlandplan, verwijzen naar de walvisvaart.

Ook werd begin jaren zestig Het Jagershuis gedemonteerd en overgebracht naar de Schans, na eerst uitvoerig te zijn opgemeten, getekend en gefotografeerd. De restauratie werd uitgevoerd onder leiding van architect G.M.G. Bakker van gemeentewerken Zaandam. Dit huis is het oudste huis van De Schans.

Met glas- in lood van een kerk uit Westzaan

Nader onderzoek wees al snel uit dat het huis in de loop der eeuwen stevig was verbouwd. Zowel uitwendig als inwendig herinnerde weinig nog aan de oorspronkelijke toestand. Bij het verwijderen van de binnenbetimmering, zoekend naar sporen van de originele inrichting, kwamen tal van opmerkelijke vondsten aan het licht. Zo stuitte men op een tussenwand, waarachter een oude scheidingswand verborgen zat van fraai wagenschot met een prachtig beschilderde deur. Dat bewees dat de woning later in tweeën was gedeeld. Niet minder verrassend was de vondst van een complete tegelvloer van gekleurde plavuizen onder de later aangebrachte vloer in het voorhuis.

Aan de hand van diverse sporen kon een nauwkeurige reconstructie worden gemaakt van de grootte van de schouw, de plaats van de spiltrap, het opkamertje boven de kelder en de plaats van de vroegere kozijnen. Zelfs in de tuin is de originele waterput van IJsselklinkers weer teruggebracht.

Dat geldt niet voor de glas in loodramen met oud glas in de voor- en achtergevel. Die zijn afkomstig uit een kerk in Westzaan. Bijzondere blikvangers zijn de beide makelaars in de vorm van een spits met zogeheten gotische kerfsnitversiering. De makelaar is het verticale balkje boven aan de top, waar windveren en waterborden samenkomen. Hoewel bedoeld als versteviging van de nokconstructie, werden de makelaars vooral bekend als versieringselement van de 17e eeuwse en latere woningen.

Het huis van de koningin van de Schans

In dit huis op de Schans heeft Rietje Leeuwerink 40 jaar lang – tot haar 82e- haar winkel in antiek en curiosa gerund en ook in dit huis gewoond. Ze droeg de mooiste kleren, showde graag haar juwelen en reed rond in een hippe auto, die ze het liefst te hard op zijn staart trapte. Ze omringde zich met mensen van allerlei pluimage: kunstenaars, aristocraten, criminelen en de gewone man. Vooruitlopend op de dag dat ze er niet meer zou zijn, had ze haar goede vriend Frans aangewezen als Executeur Testamentair. Frans had een duidelijk eisenpakket overhandigd gekregen. Ze wilde worden begraven als een koningin, in een praalgraf van marmer en in de duurste kist die er te vinden was.

In haar kist, van Italiaans massief eikenhout met goudkleurige handgrepen en knoppen, lag Rietje omringd door vele bloemen, opgebaard in de Regentenkamer van restaurant De Hoop op d’Swarte Walvis op de Schans. Hier kon men afscheid van haar nemen.

Op de dag van de uitvaart kwam de glimmende zwarte koets met prachtige ornamenten naar de Schans. In een stoet, met twee volgkoetsen, reed Rietje daarna nog eenmaal, tussen alle toeristen door, over de Zaanse Schans. Friese paarden, gehuld in zwarte kleden, brachten haar vervolgens stapvoets naar de begraafplaats in Westzaan.