Begijnhof 20

Stadsherstel herstelt ook hier de stad

Met de laatste aankoop in Haarlem, Wagenweg 242 ofwel Huis met de Beelden, heeft Stadsherstel op dit moment (2021) maar liefst meer dan 25 monumenten in Haarlem. Maar het begon allemaal al in 1969 met het Begijnhof 20 in hartje Haarlem.

Pas in 2007 werd opnieuw Haarlems eigendom verworven, het prachtige maar bouwvallige monument Spaarne 11 recht tegenover het Teylers Museum en Groot Heiligland 26. Een bijzonder complex met als centraal gedeelte een oude schuilkerk. Toen het oude brouwershuis aan het Spaarne succesvol was gerestaureerd was dat voor de eigenaar van Stadsherstel Haarlem een reden om de rest van zijn bezit aan Stadsherstel Amsterdam over te dragen. En zo werd Stadsherstel Haarlem in 2009 overgenomen door ons. Dit was een unieke kans om ook hier panden actief te restaureren en te herbestemmen. Met als resultaat al meer dan 25 monumenten in de provinciale hoofdstad.

Vrouwen die een religieus en kuis leven leidden

Het Begijnhof in Haarlem dateert uit 1262 toen pastoor Arent van Sassenheim zijn huis, erf en boomgaard afstond aan een gemeenschap van begijnen. Het Begijnhof was geen klooster of hofje maar een gemeenschap van vrouwen die een religieus en kuis leven leidden. Het was omgeven door een muur met poort en bestond uit ongeveer vijftig woningen, vijf conventen (gemeenschappelijke woningen) voor onvermogende begijnen, een kerk, een bakhuis, slachthuis en poorthuis. De huidige Waalse Kerk aan het Begijnhof nummer 30 was toentertijd het gebedshuis van de begijnen.

Bij de grote brand van Haarlem in 1576 ging het Begijnhof in vlammen op. Van het oorspronkelijke hof is nog een huis en de kerk bewaard gebleven, alle andere gebouwen zijn van na 1576. Twee jaar na de grote brand, op 29 mei 1578, vond de Haarlemse Noon plaats, een opstand van protestanten tegen het katholicisme. De Haarlemse Noon wordt gezien als verlate beeldenstorm. Tot 1578 telde Haarlem negentien rooms-katholieke kloosters en het Begijnhof. Na de Reformatie werd het uitdragen van het katholieke geloof verboden, het interieur van de kerken vernield en alle kerkelijke goederen verbeurdverklaard. De kloosterlingen en begijnen zochten hun heil elders, voor de katholieke eredienst maakte men in het vervolg gebruik van schuilkerken.

Fraaije en bequame verttrecken

Het Begijnhof is al eeuwenlang het prostitutiegebied van Haarlem. Het verhaal gaat dat na de Reformatie veel begijnen voor de prostitutie kozen omdat dat voor hen de enige manier was om in leven te blijven. Waarschijnlijker is echter dat de begijnen elders hun heil zochten, waarna anderen van het Begijnhof een prostitutiegebied maakten.

In het Begijnhof staan nu drie kerken, de Waalse Kerk aan het Begijnhof 30, de baptistengemeente Begijnhofkapel aan het Begijnhof 10 en de katholieke Sint Josephkerk aan de Jansstraat 41.

Ons pand is een rijksmonument. Het is gelegen op de hoek met de Lange Begijnestraat en bestaat uit het hoekhuis, een dwarshuis en een buitenruimte omringd door een muur. Het is een 17e-eeuws pand onder een zadeldak met gepleisterde gevel. Ons huisje bleek een overblijfsel te zijn van wat een tamelijk groot huis is geweest. Blijkens archiefonderzoek hebben er vooraanstaande Haarlemmers gewoond, waaronder mr. Dammas Guldewagen, die in 1658 secretaris van de Vroedschap van Haarlem (gemeentesecretaris) was. Een verkoopakte uit die tijd omschrijft het huis als voorzien van veel ‘fraaije en bequame verttrecken”.

Dammas kwam uit een geslacht met voorvaderen die burgemeester van Haarlem waren en na hem waren zijn zoon en kleinzoon dit ook. Dammas is in 1650 getrouwd met Adriana Cotjes en later met Judith Loreijn.

Even voordat Stadsherstel het Begijnhof 20 in 1969 aankocht was het al tot totale ruïne vervallen. De gemeente was eigenaar geworden omdat ze het pand graag wilde herbouwen. Bij aankoop door ons hadden zij het al gedemonteerd en in onderdelen opgeslagen. Dat wij tot herstel in deze plaats gekomen waren, kwam doordat levensverzekeringsmaatschappij ‘De onderlinge van 1719’ contact met ons opnam. Vanwege hun 250-jarig jubileum wilden zij graag de restauratie van een monument in Haarlem mogelijk maken. Wij namen contact op met de gemeente welk pand hiervoor het beste in aanmerking zou komen en de rest is geschiedenis.

Wij restaureerden in 1972 het pand naar een in het gemeentearchief aanwezige tekening van H.P. Schouten uit de tweede helft van de 18e eeuw. Ook een foto uit 1938 bood meer inzicht. Maar ook bouwhistorisch onderzoek en bouwsporen in de gevel van zowel ons pand als een buurpand lieten zien dat er naast ons bezit een ander gebouw gestaan heeft. Door middel van de bouwsporen kon ook dat huis tamelijk waarheidsgetrouw worden gereconstrueerd.

Na restauratie werd het pand in gebruik genomen als Makelaarsgildehuis door de huurder, de Haarlemse Makelaarsvereniging.

Trainingscentrum en 5 ruimtes te huur

Nu is HOF20 er gevestigd. Een trainingscentrum waar mensen kunnen onderzoeken, ontwikkelen en ontspannen. Op het gebied van werk, gezondheid en relaties. Naast een uitgebreid aanbod van cursussen en coaching verzorgen zij ook een aanbod op maat voor organisaties op het gebied van vitaliteit en teamontwikkeling. Daarnaast verhuren zij 5 mooie ruimtes in ons pand.

Zie voor meer informatie www.HOF20.nl