Kenaupark 6

Stichting vóór Vrouwen dóór Vrouwen

In 1938 wordt de vrijstaande witte villa Kenaupark 6 aangekocht voor de Flatstichting vóór Vrouwen dóór Vrouwen. Initiatiefneemster van deze verwerving is mevrouw E.J. (Emilie) van Waveren-Resink (1877 Djokjakarta-1946 Haarlem), een vrouw met een missie. Nationaal en later ook internationaal is zij een voorvechtster van zelfstandigheid voor vrouwen en de daarmee gepaard gaande modernisering van het huishouden. Daarmee zouden vrouwen meer tijd krijgen voor een eigen ontwikkeling.

Nadat Emilie naam heeft gemaakt met haar bijzondere borduurwerk, richt zij haar aandacht op modernisering en efficiëntie in het huishouden. Ze vertaalt ‘Efficient Housekeeping’ van de Amerikaanse Christine Frederic in het Nederlands als ‘De denkende huisvrouw’, dat vervolgens verplichte kost wordt op huishoudscholen. De gedachtevorming in dat boek is geïnspireerd op de ideeën van Frederick Taylor, één van de grondleggers van de moderne bedrijfskunde met zijn ideeën betreffende ‘scientific management’.
Omdat het steeds moeilijker wordt om betaalbare hulp in de huishouding te vinden maakt Van Waveren-Resink er een sport van om uit te zoeken wat er op huishoudelijk gebied valt te winnen. Zelf heeft ze een hekel aan de huishouding en kan zich twee dienstmeisjes permitteren. Die bestudeert ze tijdens hun handelingen; neemt de tijd op en doordacht hoe iets sneller kan.

Women’s Pioneer Housing Ltd als voorbeeld

Vrouwen hebben tot in de jaren ’50 van de vorige eeuw een zwakke rechtspositie. Gehuwde vrouwen zijn wettelijk tot 1956 handelingsonbekwaam en met hun huwelijk verliezen ze ook het recht op een baan, waar dat bij de overheid wettelijk is vastgelegd.

Economische zelfstandigheid voor vrouwen is dus lastig, je moet daar immers kostwinner voor zijn. En hoe kun je in die situatie een zelfstandige woning vinden en het huishouden bijhouden?

In Engeland, waar de vrouwenbeweging zeer actief is (suffragettes), wordt in het begin van de jaren dertig de Women’s Pioneer Housing Ltd opgericht die zelfstandige woonruimtes voor vrouwen realiseert. Van Waveren maakt kennis met miss Browning, die haar deze woonvorm voorspiegelt. Van Waveren, die in Haarlem hetzelfde wil realiseren, houdt lezingen en nodigt Browning uit als spreekster. Omdat kranten hierover schrijven, hoort ook schrijfster Ada Hondius-Crone van de plannen; zij wordt de belangrijkste financier. Eind 1937 kan Van Waveren de villa Kenaupark 6 kopen en richt ze de Flatstichting vóór Vrouwen dóór Vrouwen op. Doel is het bevorderen van goede huisvesting voor alleenstaande vrouwen. Van Waveren-Resink wordt voorzitter van het bestuur, Hondius-Crone voorzitter van de raad van toezicht.
Voor de verbouwing zoekt Van Waveren-Resink een architect die aansluit bij haar ideeën over het moderne huishouden.

Een slimme oplossing van Rietveld

Onder andere mevrouw Hondius-Crone raadt de dan nog niet bekende architect Gerrit Rietveld aan. Een ‘coming man’, origineel, fantasierijk en iemand die niet vast zit aan die academische regeltjes. Opgeleid als meubelmaker doet hij alles wat andere architecten niet willen. Hij moet het worden!

Rietveld ontwerpt een plan met twaalf éénkamerappartementen, drie tweekamerappartementen en één conciërgewoning. De gemeente Haarlem maakt bezwaar tegen éénkamerwoningen, dus maakt Rietveld er op een slimme manier een tweekamerwoning van. Hij realiseert dat door naast de woonkamer een gang met een flexibele wand te maken waarbij het bed in de woonkamer als zitbank dient en ’s avonds wordt de pui verschoven waardoor de bank in het gangetje staat en een bed wordt.
Overal in de appartementen zitten slimme oplossingen om optimaal van de ruimte te kunnen profiteren. Er komt een klein maar uiterst efficiënt keukenblokje, slimme bergruimte waaronder een badkamer met in de deur een ingebouwde strijkplank. Buiten één van de woningen bezit Het Centraal Museum ook nog zo’n strijkplank-deur.
Eén appartement verkeert nog in redelijk originele staat en is daarmee een gewilde bezoeklocatie tijden de Open Monumentendagen. Van Waveren noemt het pand demonstratief Ekawo, een afkorting van ’EenKAmerWOning’.

Het bestaan krijgt via kunst zin

Sober, licht, functioneel, met primaire kleuren en oog voor de menselijke maat. Dat is bondig samengevat de handtekening van architect en meubelmaker Gerrit Rietveld (Utrecht, 1888-1964). Rietveld verwerft internationale roem met zijn baanbrekende ideeën over functioneel ruimtegebruik en eenvoud. Zijn gedachtegoed ligt in lijn met dat van kunstenaarsbewegingen De Stijl en architectuurbeweging het Nieuwe Bouwen.

Rietveld ziet kunst en architectuur als middelen om de werkelijkheid bewuster te ervaren. Volgens hem krijgt het bestaan via kunst zin, omdat het je stimuleert tot (persoonlijke) groei.
In zijn visie klinkt de invloed en het vooruitgangsgeloof van kunststroming De Stijl door.
De echo van Rietvelds ideeën weerklinkt nog steeds in de Nederlandse interieurmode.

Om dames te interesseren voor de huur van een appartement in het Kenaupark worden drie units door binnenhuisarchitectes ingericht als modelwoning. Eén van hen is Truus Schöder-Schrader, Rietvelds muze, bekend van het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht. Tijdens de open dagen in Ekawo nemen tweeduizend bezoekers een kijkje. Hoewel de verhuur moeizaam start, zijn na enige tijd alle woningen bewoond.