De twee Romeinen

Een van de drie bekendste tegelbakkerijen was De Twee Romeinen

Amsterdam was in de 17e en 18e eeuw het centrum voor de productie van tegeltableaus (een voorstelling op twee of meer tegels) in de Noordelijke Nederlanden. In het begin van de 18e eeuw waren de bekendste De Twee Romeinen, aan de Prinsengracht 1075 van Willem van der Kloet, ’Oude Prins, Anjeliersstraat’ van Willems broer, Cornelis van der Kloet, en ‘Botermarkt’ van Jan van Oort.

Bij steentjesbakkers werden uitzonderlijk grote monumentale tegeltableaus in blauw en paars (maar ook veelkleurige) op bestelling gemaakt voor paleizen, kerken en kloosters in Portugal, Spanje, De Azoren, Brazilië, Frankrijk, Duitsland, Engeland, Polen, Scandinavië en zelfs Rusland. De Portugezen zijn door hun ontdekkingsreizen en handel steeds rijker geworden en vanaf 1670 doen ze een reeks van bestellingen ter versiering van hun huizen met onder andere Amsterdamse tegels. Deze worden grotendeels toegeschreven aan de Amsterdamse tegelbakker Jan van Oort, maar ook enkele aan de jongere Willem van der Kloet

Aan de vruchtbare samenwerking tussen Portugal en Nederland kwam een eind toen koning Pedro II van Portugal in 1687 besloot om de import van azulejos (tegels) te verbieden. Hij richtte verschillende opleidingsinstituten op waar ambachtslieden zich konden bekwamen in het maken van tegels. De laatste grote opdracht dateert van rond 1715.

Aanvoer van grondstoffen ging via de Amstel en de grachten naar het pakhuis aan de Prinsengracht

In 1676 werd door burgemeester en thesaurieren (vergelijkbaar met wethouders van financiën & grondzaken) voor 1500 gulden het erf verkocht aan Dirck Pietserszn (meestermetselaar) en Wilemszn Brederode (stadsmeestermetselaar). In 1678 wordt op het onbebouwd perceel aan de Prinsengracht een pand opgericht voor tegelbakkerij De Twee Romeinen. De uit Rotterdam afkomstige meesterknecht Willem Corneliszn van der Kloet is vanaf het begin bedrijfsleider. De werkplaats lag aan de buitenste rand van de stad. Die ligging was gunstig voor de aanvoer van grondstoffen via de Amstel en de grachten. In 1686 slaagt Van der Kloet erin om het bedrijf van de erfgenamen te kopen voor een bedrag van 17.000 gulden. Datzelfde jaar nog overlijdt hij met achterlating van een weduwe en acht kinderen. Hij wordt begraven in de Zuiderkerk. In zijn testament geeft hij aan dat de ‘neering en huishouding in gemeenschap moeten worden voortgezet’ tot de jongste dochter, op dat moment twee jaar oud, de leeftijd van tien jaar heeft bereikt. Onder leiding van zijn oudste zoon Willem moet het bedrijf worden voortgezet. De winst moet onder zijn voorkinderen (kinderen uit het eerste huwelijk), zijn nakind (kind uit het tweede huwelijk) en zijn vrouw worden verdeeld. Zijn vrouw telt daarbij als kind.

Er werd veel geleverd aan Portugal

Willem van der Kloet was het derde kind van het echtpaar Willem Cornelisz. van der Kloet en Celetje Os. Alle zonen volgden hun vader in het beroep van tegelbakker, Willem (1666-1747), Cornelis (1672-1733) en Bartholomeus (geboren 1675). Ook twee dochters werkte jarenlang in De Twee Romeinen aan de Prinsengracht. Op 22-jarige leeftijd (dus in 1684) was Willem van der Kloet al lid van het St. Lucas Gilde en in 1694 nam hij de leiding van de werkplaats ‘De Twee Romeinen’ over.

Willem van der Kloet leverde tegeltableaus onder andere aan Portugal voor de kerk Madre de Deus, in 1707 voor het stadspaleis Palácio Galvão Mexia en 1707-1709 voor de kerk Nossa Senhora de Nazaré. Enkele tegeltableaus zijn te zien in het Museu Nacional do Azulejos in Lissabon.

Van der Kloet slaagde erin om de tegelbakkerij zó succesvol te leiden dat er na acht jaar echt iets te verdelen viel van de erfenis van zijn vader onder de erfgenamen. Als Willem in 1747 overlijdt heeft hij een vermogen van ruim 100.000 gulden. Dat is bijzonder veel voor een bedrijf dat in de tweede helft van de zeventiende eeuw is opgericht en de grote economische groei van de gouden eeuw niet heeft meegemaakt.

Nu te zien in het Keramiekmuseum Princessehof

Het Amsterdams Museum kocht in 1991 een groot tegeltableau van 13 x 45 = 585 tegels (1,70 m hoog en 5,85 m breed) met een tafereel van de hertenjacht, vrij naar verschillende prenten geschilderd. De voorstelling op het tableau – het jachttafreel – is gebaseerd op een ets van Antonio Tempesta uit 1624. Het tableau werd in 1706/1707 als één van zeven tableaus gemaakt door Willem van der Kloet voor het paleis Galvao Mexia in de Rua dos Mouros in Lissabon. Galvao Mexia werd in 1899 afgebroken. Het tableau had daarna verschillende eigenaren. In 1992 is het gerestaureerd en heeft lange tijd in het restaurant van het Amsterdam Museum gehangen. Nu is het uitgeleend aan het Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden. Ook het Rijksmuseum heeft tegeltableaus van Willem van der Kloet.