Noordhollandschkanaaldijk 24

5 jaar aangegraven door 9.000 arbeiders

In het begin van de 19e eeuw verzandden de vaargeulen in de Zuiderzee. Daardoor konden er geen grote, diepgaande schepen meer door. Om toch snel vanuit Den Helder via het water naar Amsterdam te komen, moest er een kanaal gegraven worden. Dit zou zorgen voor een verbetering van de Amsterdamse haven. Zo konden de zware oorlogsschepen en Oost-Indiëvaarders tóch naar Amsterdam varen. Ook kwam er nu een mogelijkheid om militair materiaal naar Den Helder te vervoeren.

Jan Blanken was de bedenker van het kanaal. Het was een ontzettend groot project. Het kanaal werd bijna 80 kilometer lang en 37 meter breed. Het graafwerk werd gedaan met paarden en een handbaggermachine, maar het grootste gedeelte werd met de schop gegraven, door 9.000 arbeiders. De opgegraven bagger werd gebruikt voor het jaagpad. Over dit pad trokken paarden de grote zeeschepen voort. Na 5 jaar, in 1824 is het Noordhollandsch kanaal gereed gekomen.

De economie van Den Helder bloeide als gevolg van de opening van het kanaal. Er kwamen steeds meer handelshuizen en scheepvaartkantoren. Maar na 50 jaar, rond 1876, stopte de groei. Er werd toen een nieuw kanaal geopend, het Noordzeekanaal. Dit liep van IJmuiden naar Amsterdam, en was een veel snellere verbinding dan het Noord-Hollands kanaal. Doordat dit laatste nu veel minder werd gebruikt, bleef voortaan in Den Helder alleen de visserij en de Marine over.

De bewoners werkten bij de molen

Ons pand staat bijna naast de Krijtmolen d’ Admiraal. (In bedrijf van 1792 tot 1954)
Het is dus niet verwonderlijk dat bewoners van nummer 24 te maken hadden, of werkzaam waren bij de Krijtmolen aan de Noordhollandschkanaaldijk 21.

De eerste hoofdbewoner die we op nr. 24 tegenkomen is Sijbrand Groot, geboren in 1857 in Broek in Waterland. Hij was los arbeider bij de Krijtmolen op nr. 21. Hij is in 1932 overleden, daarna komt Cornelis Doets, geboren in 1908 in Buiksloot, van beroep timmerman er wonen. Cornelis woonde daarvóór nog bij zijn vader -ook Cornelis Doets hetend- op nummer 22A achter, het huis bij de krijtmolen. Zijn vader, geboren in 1873 in Ilpendam, woonde daar al sinds 1923; hij was van beroep arbeider op de Krijtmolen.

In de oorlog, in 1944, vertrekt Cornelis Doets junior weer terug naar het ouderlijk huis achter de molen. Daar woont hij na het overlijden van zijn ouders met zijn oudere broer Willem Doets (geb. 1902, arbeider aan het NH kanaal). Vóór circa 1900 maakte de molen tras voor mortel. En na circa 1900: krijt voor de verfindustrie. Daar waren onze bewoners dus nauw bij betrokken.

Een vrouw van 90 liet hem bouwen

Heel lang werd gedacht dat de molen in 1792 gebouwd is door Roelof de Leeuw. Hij zou de molen vernoemd hebben naar zijn vrouw, Elizabeth Admiraal. Echter: De Leeuw, oud-schepen en burgemeester van Monnickendam, blijkt al in 1763 te zijn overleden. Zijn weduwe, de in 1702 geboren Elizabeth Admiraal was dus zélf de investeerder in dit bouwproject (en dus al 90 jaar oud!), toen ze op 12 juni 1792 voor 350 gulden het ‘Jan Betten Ven’ in de Buiksloterpolder kocht. Nog datzelfde jaar is de molen voltooid en in gebruik genomen. Als eerbetoon aan haar man liet Elizabeth twee leeuwen plaatsen op het zuidoostelijke dak van de molenschuur.

Elisabeth de Leeuw-Admiraal overleed in 1793; in 1806 verkochten haar erfgenamen de molen aan Jan Spaans. Diens weduwe liet hem in 1818 na aan Timon Grool, een zoon uit een eerder huwelijk. Diens zoon verkocht de molen in 1877 aan Karel Hendrik Ditmar uit Amsterdam. In 1888 nam Willem Johan Melchers, makelaar te Amsterdam, de zaak van deze laatste over.

Melchers’ zoon Daniël werd in 1896 eigenaar en plaatste er een hulpkracht, in de vorm van een stoommachine, zodat het bedrijf niet meer geheel afhankelijk was van de wind. Er werd echter nog tot omstreeks 1940 op windkracht gemalen. Onze bewoners hebben Daniël Melchers dus gekend, en (waarschijnlijk) voor hem gewerkt.

Een fantastisch tijdelijk initiatief

Bij Ecohof Amsterdam werden de grote uitdagingen waar de wereld voor staat – zoals klimaatontwrichting en afvalproblematiek – vertaald naar kleine, maar concrete stappen. “We proberen op lokaal niveau een bijdrage te leveren aan oplossingen”, zo verduidelijkt bewoner en initiatiefnemer Daan Goppel in 2021. “En dat doen we samen met de buurt. Op deze plek kan iedereen zich welkom voelen.”

Ecohof Amsterdam kon elke dag tussen 10 en 18 uur bezocht worden. “Dan zijn de tuin en het kraampje open. Altijd leuk om even de kippen te bekijken en bij het kraampje verse eieren te kopen. Ook zijn er jams van ‘lelijk’ fruit en siropen van geredde restpartijen fruit van de voedselbank. Alles duurzaam en lokaal.”

Het pand is nu gerestaureerd.

Er stonden meer van dit soort huisjes

Volgens de gegevens bij de overdracht is ons pand waarschijnlijk rond 1910 gebouwd. Maar zeker weten doen we dat nog niet. Misschien is het al gebouwd in de 19e eeuw, wellicht net na aanleg van het Noord-Hollands kanaal in 1876, toen hier meer bedrijvigheid ontstond. Er hebben meerdere van dit type huisjes gestaan in Buiksloot. Het is zeer waarschijnlijk geen boerderij geweest.

Er is een foto uit 1916 van de Zuiderzeevloed, waarop de molen en het gebied eromheen te zien is. Er is niet echt een huisje zichtbaar dat precies op ons huis lijkt. Er staat wel iets dat geen ramen en schoorsteen lijkt te hebben. Misschien is dat huisje wel verbouwd tot ons huisje, of is het in zijn geheel vervangen door het huidige huis. Bouwhistorisch onderzoek zal hier hopelijk meer over vertellen.