Notariswoning

Dijken en sluizen in het Amsterdamse dorp Schellingwoude

Onze notariswoning ligt aan de Noorder IJdijk in het dorp Schellingwoude wat onderdeel is van de Noorder IJ- en Zeedijk, gelegen langs de noordelijke oever van het IJ in Amsterdam en Zaanstad. Deze dijk behoort tot een keten van dijken die het gebied tussen het IJ en West-Friesland beschermt tegen het water van de Zuiderzee en het IJ. Daar sluit het aan op de West-Friese Omringdijk. De meeste delen van de dijk bestaan nog.

In 1843 wordt de Dijkvereeniging Noorder IJ- en Zeedijk opgericht als samenwerkingsverband van de waterschappen die delen van de dijk beheren. Er worden per kilometer groene paaltjes neergezet die er op sommige plaatsen nog staan. In 1919 wordt er, mede naar aanleiding van overstromingen in 1916, het Hoogheemraadschap Noord-Hollands Noorderkwartier opgericht dat het beheer van de zeedijken overneemt.

Aan de Noorder IJdijk liggen de Oranjesluizen, een complex van schutsluizen in het IJ. Ze vormen sinds 1872 de grens tussen het Binnen- en het Buiten-IJ en dragen bij aan het op peil houden van de waterhoogte in het Noordzeekanaal. Ze zorgen er ook voor dat er niet te veel zilt water uit het Noordzeekanaal in het IJsselmeer komt.

Ten noorden van de Oranjesluizen bevindt zich op een soort schiereiland, een 19e -eeuws cluster met 23 dienstwoningen van de Oranjesluizen en het gemaal. Meer naar de dijk toe staan op een veel lager niveau, op ansichtkaarten aangeduid als de Sluislaan, enkele karakteristieke villa’s. Ze zijn elk bereikbaar met een bruggetje over een sloot voor de woning. De diversiteit en het individuele karakter van de panden is, ondanks de overeenkomstige kenmerken, beeldbepalend en draagt bij aan het levendige en dorpsachtige karakter. De huizen zijn allen van Rijkswaterstaat. De villa’s zijn de eerste huizen, na onze Schelllingwouderkerk, die in steen uitgevoerd zijn. Daarvoor is er alleen in hout gebouwd, soms met alleen een stenen voorgevel.

De sluisknechten wonen in de dienstwoningen die een rijtje vormen. Te weten de nummers Noorder IJdijk 67-85. In de meer statige woningen woont de ingenieur op Noorder IJdijk 113, de sluismeester op Noorder IJdijk 111, de kantonnier op Noorder IJdijk 107 met daartussen dus ons pand 109. Ons pand wordt in 1890 gebouwd, wat later dan de sluisknechthuizen van de Oranjesluizen, in een neoclassicistische stijl.

Meer dan zestig jaar wordt het huis als dienstwoning gebruikt

Het huis krijgt het nummer D60a daarna D170 en na de annexatie is het omgenummerd naar Noorder IJdijk 109. Het adres staat sinds het voorjaar van 1890 in het Register Gebouwde Eigendommen ingeschreven. Tussen 1891 en 1895 wonen er een aantal ongehuwde ingenieurs van Rijkswaterstaat. Te weten George Rooseboom, Leonard J. Eijmer en Ferdinand Baucke. Aspirant- ingenieur Willem F. Duijvenstein woont van juni 1894 tot februari 1895 in bij de huisbewaarders, het echtpaar Klerk- Schouten. En in 1895 gaat opzichter Matthijs te Nuyl er wonen.

Te Nuyl’s opvolger is Frans A. de Weger, adjunct opzichter bij Rijkswaterstaat, die in januari 1899 aantreedt en in 1904 overlijdt. Van 1904 tot 1913 woont opzichter Johannes K.Messer er en daarna opzichter Adriaan van der Linde. Hulpsluismeester Bauke Bakker van 1913 tot 1921 waarna sluismeester Johannes L. Geerlings er een jaartje en daarna sluismeester Ernst J. Jacobs. Vanaf 1925 staat het twee jaren leeg.

Het wordt daarna bewoond door Lambertus Zwart (geb. 1875), assistent sluismeester, met zijn vrouw en drie kinderen. Als hij overlijdt gaat zijn weduwe Catharina J. Kesting, onderwijzeres aan de plaatselijke dorpsschool, voor woningruil. Dat vindt plaats op 02-03-1951 met H (Hendrik) .J. Nipperus die aan het Mariotteplein 30 boven woont.

Een van de eerste notarissen van Amsterdam Noord

Henk Nipperus huurt het huis vanaf 1951 van Rijkswaterstaat. Hij bewoont het met zijn vrouw Lien Adriaans en hun kinderen. In datzelfde jaar wordt de brug aangepakt en verdwijnt het hek. Ook de luiken van het huis gaan er dan af. Nipperus is in 1952 administrateur bij Publieke Werken, waar hij veel te maken heeft met in- en verkoop van gemeentewoningen en onteigeningen. Daarom volgt hij ‘s avonds een opleiding tot notaris. In 1957 zorgt hij ervoor dat het Schellingwouderbootje (IJveer van het GVB) gaat varen.

Het was de uitdrukkelijke wens van Nipperus om notaris te worden in Amsterdam-Noord. Hij wordt in 1958 een van de eerste notarissen in dit stadsdeel met zijn kantoor aan de Adelaarsweg 11. Vanaf 1975 gaat het eigendom van het huis over van Rijkswaterstaat naar de gemeente Amsterdam. Nipperus blijft hun huurder tot hij overlijdt op 24-02-1986.

De gemeente koopt dit pand samen met vele andere panden omdat ze woningbouw wil realiseren. Stadsherstel koopt later van de gemeente zowel dit pand als een paar andere woningen in Amsterdam Noord, sommigen met een restauratie en anderen met alleen een beheer vraagstuk. In 2016 startte we met de restauratie van dit mooie pand.

Ondanks dat het pand geen officiële monumentale status heeft kiezen we er bij de restauratie toch voor om het als een monument te behandelen. De interne structuur van de woning is namelijk door de jaren gelukkig goed behouden en het is een bijzonder pand. De interne structuur en het trappenhuis op de begane grond en 1e verdieping zijn daarom gehandhaafd en op sommige plekken gemoderniseerd.

Toen het pand gereed was hebben we een open dag georganiseerd, net voordat de nieuwe huurders het pand gaan bewonen. Zo’n 100 belangstellenden maakten daar gebruik van. Ook de voormalige bewoners komen gewapend met fotoboeken langs en dat was echt genieten.