Schellingwouderkerk

Schellingwoude is ouder dan Amsterdam

Archeologische vondsten in de nabijheid van Schellingwoude lijken erop te duiden dat het plaatsje is begonnen als ontginningsdorp in de tijd dat het IJ nog niet gevormd was. Deze zeearm ontstond aan het einde van de 12e eeuw. Het bescheiden Schellingwoude is daarom waarschijnlijk ouder dan Amsterdam. Van de hoofdstad dateren de eerste bewoningssporen immers van na die tijd. In 1921 heeft Amsterdam Schellingwoude geannexeerd.

De vroegste vermelding van een kerk te Schellingwoude dateert van 1334-1335. In een rekening van de wijbisschop van Utrecht staat een post voor het wijden van de kerk in Schellingwoude. Op zestiende-eeuwse kaarten staat bij Schellingwoude een kerk ingetekend en in 1658 meldt Hendrik Soeteboom in zijn Historie van Waterland dat het dorp, hoewel het klein is, ‘een kerck en tooren’ bezit.

In de achttiende eeuw verschijnen er diverse prenten. De directe voorganger van de huidige kerk dateerde waarschijnlijk uit de eerste helft van de achttiende eeuw, maar zekerheid hierover hebben we niet. In 1862 was deze kerk dusdanig vervallen.  Een ingenieur van Waterstaat adviseerde om de kerk niet te herstellen, maar om een nieuwe neer te laten zetten omdat dit goedkoper was.

Armlastige kerkbesturen schakelde Waterstaat in

Dat de kerk in Schellingwoude een zogenaamde Waterstaatskerk is, is niet aan de bouwstijl te zien. Het gaat erom of een ingenieur van Waterstaat, die altijd al verantwoordelijk was voor het goedkeuren van ontwerpen van nieuwe kerken, verantwoordelijk was voor het ontwerp. Armlastige kerkbesturen schakelden veelal een dergelijke ingenieur in. Ze kregen daarvoor ook subsidie, maar alleen als het ontwerp uiterst sober was.

De ontwerpen volgden de heersende architectuurstromingen en deden niet onder voor de ontwerpen van de gewone architecten. De ingenieur verantwoordelijk voor het ontwerp van de Schellingwouderkerk is de ‘Opzichter van den Waterstaat’ Gerrit Kater Pzn. Van de eerste steenlegging is een steen naast de ingang ingemetseld. De aanneemsom was 6.797 gulden.

De kerk is gebouwd voor de Hervormde Gemeente. Ook menig schippersgezin dat de zondag in of nabij de Schellingwouderhaven doorbracht, ging hier naar de kerk. In 1916 tijdens de Watersnoodramp stonden de koeien in de kerk te schuilen.

Zeventiende-eeuwse monumentale onderdelen van voorganger.

De kerk bezit nog veel zeventiende-eeuwse interieuronderdelen uit haar voorgangers. Zoals de fraai gesneden eikenhouten renaissance preekstoel (1659). Met aan de linkerzijde van de kuip een koperen zandloperhouder, die de beschikbare tijd van de preek aangaf. De predikstoellezenaar (een schuin opstaande houder voor de statenbijbel) is voorzien van het teken van Schellingwoude, een boom met in zijn lover twaalf schillingen.

Ook stonden aan de rechterkant op de preekstoel twee blakers (kandelaars). Onder de preekstoel stonden twee kisten. Een hiervan stamde uit 1659 en is voorzien van fraai houtsnijwerk en hier en daar verguldsel. Hierin werden de bijbels bewaard. In de kerk is tevens de zware eikenhouten avondmaaltafel aanwezig met hierop een tinnen kandelaar en een houten lezenaar. Aan de kanselwand hangen de houten psalm- en gezangborden waarop men met krijt de nummers van de te zingen psalmen schreef. Verder bevinden zich hier de offerzakjes. De koperen kroonluchters komen uit de vorige kerk, net zoals de bronzen luidklokken uit 1696.