Welke top vindt u de juiste voor ons jubileumpandje?

Nooit gedacht dat er in theorie zóveel top beëindigingen mogelijk zijn voor ons verminkte jubileumpandje. We zijn er zelf nog niet uit hoe het zou moeten worden. Natuurlijk gaan we dit ook nog bespreken met Monumenten en Archeologie. Maar we zijn ook benieuwd wat u vindt!

Meer over het onderzoek en de 6 mogelijkheden

Begin januari beloofden wij u op de hoogte te houden van de zoektocht naar een top. In de vorige artikelen hebben we al laten zien dat er eventueel mogelijkheden zijn om een door de gemeente bewaarde top van een ander pand op ons monument te plaatsen. Of dat we een nieuwe top gaan laten hakken. Maar tijdens het bouwhistorisch onderzoek kwamen we achter nóg meer mogelijkheden. Dat heeft het zeker interessanter gemaakt, maar niet gemakkelijker. Voordat we de verschillende opties aan u voorleggen nemen we u graag eerst mee de geschiedenis in.

Hoe het begon

Het leven van dit huis begon waarschijnlijk in de eerste helft van de 17^e eeuw. Op een kaart van 1624-1640 zien we dat de Geldersekade geheel bebouwd is. Welke top er toen op zat weten we helaas niet. Op een prent van Hendrik de Leth van de Geldersekade uit 1720 kunnen we wel allerlei trap-, hals- en klokgevels herkennen. Ons pand kan een van de panden binnen de witte cirkel op de afbeelding zijn. In de tweede helft van de 18^e eeuw had het pand in ieder geval een klokvorm als beëindiging. Hoe we dat weten daar komen we zo op.

Een nieuwe winkelpui en geveltop?

Waarschijnlijk blijft ons pand een klokgevel houden totdat het huis in 1892 aan de in Amsterdam geboren tailleur Hendrik Jurgen Donderdahl (1856-1916) wordt verkocht. Onmiddellijk vraagt Donderdahl een bouwvergunning aan voor zijn ‘plan tot vernieuwing van de winkelpui’. De architect is Jacob Johannes Philippus Thüring (1853-1907). Dat is een Weesper aannemer en architect, die in die periode diverse Amsterdamse panden heeft gebouwd of verbouwd in diverse neostijlen. Hier ontwerpt hij een rijkgedetailleerde pui in een eclectische stijl, met glas in lood, houtsnijwerk en met lood beklede ornamenten op de hoeken. Met trots wordt de naam van de tailleur op de pui geplaatst.

Van klok naar hals

Het kan heel goed zijn dat Thüring op dat moment ook de nieuwe top ontwerpt. Of die top toen ontworpen en gemaakt is weten we niet zeker. En ook niet hoe hij er precies uitgezien heeft. Wel weten we dat de vorige top, de klok, er omstreeks 1890 nog was. Dat zien we namelijk op een foto uit die tijd.

En in 1901 zien we dat de gevel geen klok meer heeft maar een hals. Dat weten we dankzij een ansichtkaart uit de ansichtkaartencollectie van Dennis de Waart. Op een andere ansichtkaart uit 1915 van Dennis is te zien dat de nieuwe top er nog is en in 1955 zien we dat een groot deel van de ornamenten verdwenen is. Alleen op de rechterschouder zit nog een deel van de lijst. Wel is hier het siermetselwerk, wat nu ook nog aanwezig is, te zien.

Merkwaardig! Een klokgevel als achtergevel

Nu komen we bij de uitleg dat het mogelijk is dat dit huis in de tweede helft van de 18^e eeuw een klokgevel had. Op de achtergevel van ons jubileumpand zit nu een klokgevel met naar het lijkt rococo motief; een schelpvorm. Rond het midden van de 18^e eeuw deed de rococostijl oftewel Lodewijk de XV-stijl hier zijn intrede. Deze stijl was in de mode tussen 1740 en 1770. Een achtergevel met zo’n rijke gevelbeëindiging, die eigenlijk op een voorgevel hoort, is niet gewoon. Ook de buurpanden hebben er geen. Daarom zou het kunnen dat deze top op de voorgevel gezeten heeft totdat die gevel rond eind 19^e eeuw een halsgevel werd.

Welke top kiest u?

U leest het goed, het is nog niet helemaal zeker wat er op welk moment geplaatst is op de gevel van ons jubileumpandje.  Dat maakt ons werk ook zo interessant. Geen enkel project is hetzelfde en geen enkele restauratie kan uitgevoerd worden zonder gedegen onderzoek. Daarom zijn wij ook zo blij dat onze Vrienden het bouwhistorisch onderzoek van dit pand mogelijk maken. Zo kunnen we interessante verhalen vertellen en straks goed onderbouwen waarom we voor een bepaalde gevelbeëindiging gekozen hebben. Maar, zover is het nog niet. We moeten eerst een keuze maken uit onderstaande mogelijkheden. En we zijn natuurlijk ook benieuwd welke keuze u zou maken.

• 1. Alles zo laten zoals het is. Natuurlijk wel gerestaureerd, maar verder niks veranderen of aanvullen. Zo blijft de bijzondere achtergevel intact en het siermetselwerk in de top van de halsgevel.
• 2. Proberen een reconstructie te maken van de gevelbeëindiging zoals die mogelijk rond 1892 gemaakt is, dus passend bij de winkelpui. Op die manier hoeven we ook niks weg te halen en is goed te zien hoe het bedacht was. Al weten we nu nog niet helemaal in detail hoe de top van de voorgevel er toen uitzag.
• 3. De natuurstenen ornamenten van de achtergevel naar de voorgevel halen. Daar hebben ze mogelijk gezeten. Dan heeft de achtergevel een nieuwe top nodig en moet een deel van het metselwerk en de rollagen van de voorgevel weggehaald worden.
• 4. De achtergevel laten zoals hij is, en de halsgevel van de voorgevel voorzien van een oude top van de werf van Monumenten en Archeologie.
• 5. We laten de klokgevel op de achtergevel zitten. En we halen de halsgevel van de voorgevel er af en brengen een klokgevel terug. Daarbij kunnen we eventueel gebruikmaken van een klok van de werf van Monumenten en Archeologie.
• 6. Hetzelfde als 5 maar dan met een nieuw gehakte top.

Van idee tot uitvoering

U ziet, het is nog niet zo eenvoudig. Nu we weten hoe het (mogelijk) geweest is en wat eventuele opties zijn, is de eerstvolgende stap:

• A. Een besluit nemen over de top
• B. Overleggen met Monumenten en Archeologie en kijken of we tot een gezamenlijke visie kunnen komen
• C. Voorbespreken in de welstandcommissie
• D. Vergunning aanvragen
• E. Fondsenwerving en crowdfunding opstarten

Het zou natuurlijk fantastisch zijn als er nog foto’s opduiken die een nóg beter beeld geven van de klokgevel die er voor circa 1892 zat,  of dat er foto’s zijn van daarna, met de halsgevel. Als u ze nog heeft of weet waar ze zijn, dan horen wij dat heel graag.

We zullen u tot op het laatst blijven meenemen in de zoektocht naar de beste optie voor ons jubileumpandje.  U kunt nu uw keuze doorgeven aan vrienden@stadsherstel.nl. We zijn erg benieuwd!

Bronnen:

Bouwhistorisch onderzoek van Lotte Zaaier
Bouwhistorisch onderzoek van De Fabryck