Westzijderkerk / Bullekerk

Het interieur was oorspronkelijk eenvoudig en doelmatig, later niet meer

De Bullekerk is gebouwd in renaissancestijl in 1638-1640 met een plattegrond van een Grieks kruis, een kruis met gelijke armen, en aan de onderzijde uitzwenkende steunberen. Maar door verlengingen in 1672 (westzijde) en 1680 (oostzijde) met tuitgevels, pilasters en hoekvoluten, verdween de oorspronkelijke vorm.

Het interieur van de kerk was verder eenvoudig en doelmatig. Dat was gewoon bij protestantse kerken die na de beeldenstorm (1566) als kritiek op de katholieke beeldenverheerlijking gebouwd werden.

In een later stadium zijn er wel verfraaiingen in de kerk aangebracht. Onder andere uitgevoerd door de beeldsnijders die zich in West- en Oost Zaandam gevestigd hadden tijdens de grote Zaanse scheepsbouw activiteiten in de 17e eeuw. Als er tijd over was, sneden zij met veel liefde en kennis van het ambacht werken voor de kerk. Enkele 17e -eeuwse pronkstukken zijn; de fraaie eikenhouten preekstoel met kanseltrap en doophek met boogpanelen, twee herenbanken en een tien geboden-bord.

De preekstoel werd met ambachtelijk houtsnijwerk verfraaid

Aan de burgemeestersbank is prachtig houtsnijwerk te vinden. Op de kap van de bank zijn onder andere Geloof, Hoop en Liefde en koning Salomo uitgebeeld, rechtsprekend over de twee vrouwen.

Aan de voet van de zuiltjes staan afbeeldingen uit het Zaanse bedrijfsleven. In 1644 werd de kerk met een preekstoel en ook weer ambachtelijk houtsnijwerk verfraaid. De grote houten pelikaan onder de preekstoel, is een markant beeld in het interieur. Het dier is voorgesteld met drie jongen op een nest. Met de snavel opent de pelikaan haar borst en de hongerige jongen drinken van het bloed dat uit de wond naar beneden stroomt. De pelikaan die de jongen voedt met haar eigen bloed is een bekend religieus motief dat symbool staat voor de offerdood van Christus.

Aan de zuidoost muur hangt houtsnijwerk van Evert de Leeuw. Het is het proefstuk dat hij in 1712 moest maken wilde hij de opdracht krijgen voor het snijden van de balustrade van de door Johannes Duyschot vervaardigde orgelkast. Ook bracht hij versieringen aan op de burgemeestersbank.

De verbondenheid met het water was ook in Westzaandam groot. Velen verdienden direct of indirect hun boterham in- op- of aan het water. Walvisvaarders, scheepstimmerlieden en zeilmakers woonden in deze streek en (over het algemeen) ging het hun voor de wind. In dat geval was er reden voor dankbaarheid in de vorm van een extra gift aan de kerk.

Zo is het geschenk dat Richard Robbertsen aan de kerk in de vorm van het tiengebodenbord gaf nog aanwezig in de kerk. Richard was schipper of reder of misschien beiden. Hij woonde in 1646 in West-Zaandam.

Dertien mensen die zich inspanden voor de bouw zijn vereeuwigd.

Andere pronkstukken zijn de glas-in-loodramen uit 1682 (G. van Houten) en 1725 (Cornelis Jongejeugt). Op één raam zijn de namen te vinden van de dertien mensen die zich ingespannen hebben voor de bouw van de kerk. Het wapen van West Zaandam is daar ook in opgenomen, het geeft de verbondenheid weer tussen kerk en staat. Ook liggen er nog fraaie zerken in de kerk.

In de zuidelijke muur boven het portaal is de kogel ingemetseld die in de grond bij de bouw gevonden werd. De kogel is waarschijnlijk afkomstig uit gevechten met de Spanjaarden. Op de plek van de kerk bevond zich vroeger waarschijnlijk een schans.