Stromarkt 5

Het erf behoorde toe aan het Burgerweeshuis

De vroegste gegevens met betrekking tot het huidige perceel Stromarkt 5 komen uit het archief van het Burgwerweeshuis en stammen van 1550. Het betreft hier het akkoord tussen Peter Lambertszn, pater van het St. Luciënconvent en Occo Poppius. Het lijkt hier te gaan om de koopman/bankier Pompejus Occo, internationaal toonaangevend en “rijker dan een satraap” (Perzische vorst), maar deze overleed reeds in 1537.

Het akkoord ging om de betaling van drie gouden Beierse guldens en anderhalve kwart en dit had betrekking op drie erven waarvan er twee in 1692 waren afgelost. Het derde betreft het huidige Stromarkt 5 en werd destijds nog betaald door Mattheus Reijniersz Dortmont en Henderick Dircksz Hoortman, de wijnkopers die wij kennen van Stromarkt 13. In de marge van het stuk staat vermeld dat het een nieuw gebouwd huis betreft waar ‘Dortmont’ in de gevel staat, vernoemd naar de eigenaar.

In 1661 had op deze plaats Reijnier Jansz Dortmont, gietermaker, bij willig decreet een huis en erf gekocht van de erfgenamen van de Haarlemmer Claes Janszn. In twee gedeelten kocht hij vervolgens een erfje achter zijn huis. Misschien werd daar een achterhuis gebouwd, want bij de vererving van het onroerend goed van Reijniers weduwe Mensje Huyberts van der Swaen aan haar vijf kinderen is sprake van ‘een huis, achterhuis en erf’.

Nummers 3 en 5 kennen een halve eeuw twee eigenaren

Zoon Mattheus en Hoortman komen gezamenlijk in bezit van alle gedeelten en kopen in 1687 van de stad nog een erf op de hoek van het Singel en zij bouwen – te oordelen aan het jaartal cartouche – in hetzelfde jaar ‘’t Huys Dortmont’. In 1734 worden dit en het naastgelegen pand verkocht: Huys Dortmont – een naam die het pand tot tenminste 1762 houdt – blijkt te zijn bewoond door een destillateur en in het andere wordt een tappersnering uitgeoefend.

Bij de executieverkoop van de boedel van Hendrik Jakel, meesterloodgieter en gehuwd met Clementia Dortmont, wordt Jan Drogé eigenaar van ½ part in de twee huizen en erven. Hij doet dit zonder winst of verlies over aan Daniel Amanniou, meesterchirurgijn en gehuwd met Maria Boufet. In 1762 komt het bezit bij de boedelverkoop van hun zoon Jan in handen van Augustus Buchner. Buchner, woonachtig te Harlingen, verkoopt het in 1780 aan Christiaan Fredrik Schreiber.

Het andere ½ part in de twee percelen komt in 1734 in bezit van Jan Kriege, die het koopt van de weduwnaar van Alida Hoortman, de enige dochter en erfgename van Henderick Hoortman en Roela Campingh. Na het overlijden van Kriege en zijn vrouw Maria Koopman verkoopt Maria’s zus en erfgename Jannetje Koopman het deel in 1784 aan Schreiber, waarmee het geheel na een halve eeuw weer in handen is van één persoon.

Zee-instrumenten, nautische kaarten en boeken

Waar Schreibner nog ƒ 6.600,- en ƒ 5.600,- nog betaalde voor beide parten in de twee huizen met erven, levert Stromarkt 5 de erven bij de veilingverkoop in 1817 nog maar ƒ 1.000,- op. Winkelier C.H. Kortner wordt eigenaar.

Tussen 1857-1868 was fijn instrumentenmaker Leendert Johannis Harri eigenaar en hoofdbewoner van het pand. Hij was een nazaat van Leonardo Jiovanni Harri, een van oorsprong Italiaanse glasblazer uit de omgeving van Venetië die in 1730 als maker van nautische instrumenten voor de handelsschepen zijn nering in Delft was begonnen.

Begin 19e eeuw verhuisde het bedrijf naar het scheepvaartkwartier in Amsterdam, eerst op de Zeedijk en halverwege de eeuw naar de Prins Hendrikkade 90, pal achter ons pand op nummer 87. Eerst maakte het bedrijf alleen navigatie-instrumenten, maar later werden ook nautische boeken en zeekaarten aangeboden. Een makkelijke periode was het niet: omstreeks 1860 raakte de Nederlandse koopvaardij in een crisis die tot het eind van de 19e eeuw zou duren. Het aantal zeilschepen nam af, maar het aantal stoomschepen nam nauwelijks nog toe. Niet alleen de werkgelegenheid in de scheepvaart had daaronder te lijden, maar ook de toeleveringsbedrijven, zoals Harri. Zeker omdat er concurrentie kwam van relatief goedkope Engels fabrieksinstrumenten.

De historische boekwinkel en zeekaartenspecialist vestigde zich in de vorige eeuw in de Schreierstoren, waar de naam een begrip was tot de verhuizing naar Rotterdam in 2022.

Hier woonden schippers die op verre oorden voeren

Harri verkocht het pand aan J.M. Brakke, scheepsgezagvoerder, die eigenaar zou blijven tot 1876. Tegen die tijd is hij gestopt met werken, zo blijkt uit de transportakte waar hij als oud-koopvaardijkapitein staat. Brakke voer tussen 1857-1874 op de schepen ‘Plantage Dordrecht’ , de ‘Jacob en Anna’ , de ‘Catharina Elisabeth’ en de ‘Petronella’ , onder andere op Suriname. Drie van deze vier schepen zijn verongelukt.

Ook al in 1742 was de bewoner, D. Boufet, een schipper op Suriname. Deze Dirk woonde waarschijnlijk in bij Maria Boufet en haar echtgenoot. Hij had een dienstbode, een inkomen van ƒ 1000,- en betaalde een huur van ƒ 400,-. Bij zijn overlijden in 1765 laat hij een “fraaye en zindelyke inboedel” na van Japans porselein, schilderijen, juwelen, rariteiten. Tegen die tijd woonde hij aan de Nieuwezijds Voorburgwal vlakbij de Haarlemmersluis, aan “het Entje van de Waereld” .