17e eeuw
Bouw
S
Stromarkt 3
Stromarkt 3, AmsterdamPuzzelen op de vierkante meter was het: dit pandje op een triangel-vormig erf loopt uit in een scherpe punt en bestaat uit verdiepingen van elk slechts tien vierkante meter. Tot drie maal toe was de eigenaar een chirurgijn. Dat deze plek op de hoek van de Haarlemmersluis een strategische was kon een 18e-eeuwse ‘modderman’ – op het nippertje – beamen.
1988
Stadsherstel eigenaar
2006
Restauratie
Nu
Woonhuis
Bouw
Triangel erfje
Twee wijnkopers kopen een driehoekig erfje van de stad
In 1687 verkopen Burgemeesters en Thesaurieren van Amsterdam aan Mattheus Reijniersz Dortmont en Henderick Dircksz Hoortman, wijnkopers en eveneens eigenaar van Stromarkt 13, een triangel-vormig erfje van 16 voet en 2 duim lang (4,58 meter) aan de noordzijde en 19 voet (5,38 meter) aan de zuidzijde en breed: aan de voorzijde 21 voet en 2 duim (5,99 meter), uitlopend in een scherpe punt. Het naastgelegen perceel – het huidige Stromarkt 5 – is ook in hun eigendom.
Wat er vóór die tijd op deze plek was is onduidelijk. Het perceel lijkt onder meer in eigendom te zijn geweest van Fredrick Wroght, die ook eigenaar was van Stromarkt 1 en het pand op de hoek van het Singel met de Nieuwendijk, en later diens erfgenamen.
In 1734 wordt Jan Drogé eigenaar van ½ part in de twee huizen en erven van de huidige nummers 3 en 5. In het pand op nummer 5 wordt op dat moment een tappersnering uitgeoefend, terwijl ernaast een destillateur woont. De executoriale verkoop was al in januari 1732 en Drogé verklaart de koop zonder winst of verlies twee maanden later te hebben overgedaan aan Daniel Amaniou. Het andere ½ part komt in eigendom van Jan Kriege.
Historisch straatbeeld
Deze hoek met uitzicht over het pleintje en de Ronde Lutherse Kerk was duidelijk een geliefde plek van de bekende fotograaf Bernard F. Eilers. Dankzij hem zien we door zijn lens het straatbeeld met ons pandje op de hoek in de loop van vier decennia voorbijtrekken.
Eigenaren
Chirurgijn
De modderman was werkzaam op een moddermolen, een varende baggerinstallatie. De emmers waarmee gebaggerd werd, werden eerst voortbewogen door mannen die in tredmolens liepen. Later zijn zij door paardenkracht vervangen.
Tenminste drie opeenvolgende eigenaren zijn chirurgijn
In 1762 verkoopt Dirk Boufet als gemachtigde namens de testamentair executeurs ½ part in beide huizen, na het overlijden van Jan Amanjou in 1760 te Curaçao. Jan is de langstlevende zoon en erfgenaam van Maria Boufet, de weduwe van Daniël Amaniou.
Amaniou was meesterchirurgijn en ook de volgende eigenaar, Augustus Buchner, woonachtig te Harlingen, was chirurg. Buchner verkoopt zijn deel in 1780 aan Christiaan Fredrik Schreiber, die in 1784 ook het andere ½ part verwerft.
De uit Torgau, Saksen afkomstige Schreiber promoveerde in 1771 als chirurgijn en oefent tenminste vanaf 1801 tot en met 1817 zijn praktijk uit aan de Stroomarkt.
Schreiber komen we ook tegen in de uitgave “Historie en gedenkschriften van de Maatschappij, tot redding van drenkelingen”. In 1784 viel Johannes Kennedy, stads modderman van 33 jaar bij de Haarlemmer schutsluis in het water. Na een kwartier werd hij opgevist: verstijfd en zonder teken van leven. Chirurgijn Schreiber, vlakbij gevestigd, werd erbij geroepen. Tijdens het ontkleden van de drenkeling ontdekte hij “eenige geringe rommeling in de buik”, en nadat de drenkeling zich ontlast had van al het water dat hij had binnengekregen, deden “eene herhaalde aderlaating en koeldrank” de boel weer bedaren. Geneesheer Schreiber werd voor zijn inspanningen beloond met een premie van “eene zilveren medaille, nevens het kistje met instrumenten”.
Rol Stadsherstel
Puzzelen op de vierkante meter
De eerste onderhandelingen over verwerving van dit pand dateren al van 1983, en in 1988 kon dan eindelijk tot aankoop worden overgegaan. Helaas kon het daardoor niet als onderdeel van buurpand Stromarkt 5 worden gerestaureerd. In 2005 werd het pand onder handen genomen.
Een flinke uitdaging want de oppervlakte van de kelder, begane grond, de eerste, tweede, derde verdieping en zolder bedraagt elk circa 10 m2 mét een schuine gevellijn en trappen.
Het betekende dat elke etage slechts één functie kreeg waarbij gezocht werd naar de optimale benutting in verhouding tot comfort. De badkamer is daarbij op zolder geplaatst, met een daklicht voor extra lichtinval.
Met dit pand als hekkensluiter werd de restauratie van deze gehele gevelrij aan de historische Stromarkt door ons afgesloten. Het is een knus huisje op een prachtige plek op de hoek van het Singel met geweldig uitzicht.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Delpher
Historie en gedenkschriften van de Maatschappij, tot redding van drenkelingen, Volume 3
Stadsarchief Amsterdam
Stromarkt, serie Monumentenmonografieën, nr. 4, uitgave Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel, 1986
Aan dit project hebben meegewerkt:
Architect Stadsherstel Amsterdam
Aannemer Raymond BV
