Sint Joseph

Een verpleeghuis voor ‘oude van dagen’ en jonge zieke moeders

De afgelopen jaren huurden kleine zelfstandigen het voormalige St. Josephhuis als werkruimte, nadat de muziekschool en het Cultuurhuis eruit waren getrokken. Tot de verkoop aan de gemeente in 1982 en sinds de bouw in 1939 was zorgverlening er de orde van de dag.

Initiatiefnemer toentertijd van dit zorginitiatief was de plaatselijke pastoor Paulussen. Er leefde namelijk de wens om een verpleeghuis voor ‘oude van dagen’ en jonge zieke moeders te maken. Toestemming van de Kroon was door de burgemeester aangevraagd, nadat de voltallige gemeenteraad het plan voor het pand had afgewezen. En met haar toestemming kwam het St. Josephhuis als verpleeginrichting op de Kerklaan nummer 1.

De bouw wordt gefinancierd door de Congregatie van de Zusters van de Goddelijke Heiland. De ziekenzorg in Heemskerk rustte in de jaren ’30 op de schouders van vier katholieke Duitse zusters. Zij verpleegden inwoners die dat nodig hadden eerst in een huis aan de Kerkweg en later in dit nieuw gebouwde huis. De bouw was in 1939 nog niet volledig afgerond, toen de zusters er bij een sneeuwlaag van 30 cm al introkken. Zonder verwarming en slapend op de grond doorstonden ze de eerste drie maanden.

Zonder verwarming en slapend op de grond

Kort na de opening van ‘Rusthuis St. Joseph’ brak de WOII uit. De zusters hadden hun nationaliteit niet mee. Het verpleeghuis richtte meteen een verbandkamer en schuilkelder in.

Dankzij bijdragen van parochianen kwamen de zusters en hun patiënten de oorlog door, maar in de hongerwinter van ’44 moesten de zusters op pad om levensmiddelen in te zamelen. Zuster Antonia Marie: “Zuster Theophila en zuster Norbertina gingen hun geluk beproeven in de Noord op twee wankele fietsen, bedelend langs boeren en tuinders om voor het huis en haar bewoners toch wat bij elkaar te krijgen. Beladen met vele kilo’s kwamen ze thuis.”

Ook moest het rusthuis in 1942 evacueren, maar de zusters keerden clandestien terug. Later in de oorlog verleenden ze wekenlang onderdak aan mannen die zich verschuilden bij razzia’s. Zij verstopten zich dan in een bed onder het schuine dak van de naaikamer. “Als er onraad dreigde zou één van de zusters op bed gaan liggen en men zou tegen de soldaten zeggen dat er iemand lag met tuberculose. Daar waren ze namelijk heel erg bang van.”

Van naaikamer naar kraamkamer

Het hoofdgebouw van St Joseph, wat nu eigendom is van ons, staat op de hoek van de Kerklaan en de Raadhuisstraat in de dorpskern van Heemskerk. De voorgevel langs de Kerklaan springt terug ten opzichte van de overige bebouwing in deze straatwand. Na de oorlog groeide de zorgvraag, voor de inmiddels negen zusters, nog steeds voor zowel ouderenzorg als jonge moeders. Er werden zo veel baby’s geboren dat ook de naai- en badkamer kraamkamer werden. In 1949 en 1962 plaatsten de Katholieken een nieuwe vleugels aan de zuid- en westkant van het gebouw. De drie vleugels ontsloten van toen af aan een, aan de achterzijde gelegen, binnentuin.

Het complex heeft stedenbouwkundige en situationele waarden door zijn prominente en vrijstaande ligging op deze plek. Het gebouw is, vooral vanwege de relatief hoog oprijzende klokkentoren, van diverse kanten goed zichtbaar. In het interieur herinnert de voormalige kapel op de begane grond aan de rooms-katholieke achtergrond van het Sint Josephgebouw. Hier werd gedoopt en kerkdiensten gehouden.

Architect Antonius Wilhelmus Maria Beunis

Het ontwerp van de uitbreiding uit 1959 is van de architect Antonius Wilhelmus Maria Beunis (1893-1962). Ook heeft hij de klokkentoren, die ook in bezit is bij ons, ontworpen, waarin typische na-oorlogse motieven zijn verwerkt. Zoals de betonnen sierlijst die gedecoreerd is met cirkelvormige en rechthoekige motieven in de vorm van uitsparingen in het beton. De toren wordt bekroond door zes slanke, stalen stijlen op cirkelvormige voet die naar boven toe uitzwenken en beëindigd worden door een stalen kruis. Daarbinnen hangt een bronzen luidklok.

De gemetselde, rechthoekige klokkentoren is gebouwd tegen de achtergevel. Het bevat het trappenhuis en de lift. De toren is grotendeels blind opgezet maar bevat aan de achtergevel zes en aan de voorgevel één nagenoeg vierkante venstertjes met éénruits ramen.

De decoratieve elementen van het sierbeton van de toren worden herhaald in interieuronderdelen van de kapel, die ook van de hand is van architect Beunis.