Oudezijds Armsteeg 24

De eerste bebouwing verscheen eind 14e eeuw

In de zomer van 2008 is er door het Bureau Monumenten en Archeologie een archeologisch onderzoek uitgevoerd op het terrein waar de gemeente even daarvoor schuttingen en onderstukken had weggehaald. Deze percelen waren gelegen achter de Warmoesstraat, de hoofdstraat van het oudste deel van de middeleeuwse kern van Amsterdam. Oorspronkelijk waren dit langgerekte, door sloten gescheiden, open veenweide terreinen die doorliepen tot aan de aarden stadswal langs de Oudezijds Voorburgwal. Eind 14e eeuw werden de percelen bouwrijp gemaakt en bebouwd. De sloten werden gedempt en omgebouwd tot stegen waarlangs de nieuwe woningen en werkplaatsen vanaf de Warmoesstraat bereikbaar werden.

Het terrein werd verschillende keren opgehoogd. In de eerste laag zaten geen bodemvondsten, de tweede ophogingslaag had wel bodemvondsten. Dit afval van mest met gebroken aardewerk, houten lepels en schoenen werd waarschijnlijk op het braakliggende land gestort door buurtbewoners. Dat het uit de buurt kwam, heeft te maken met dat de resten redelijk compleet zijn. Waarschijnlijk is de steeg gelijk aangelegd met de Heintje Hoeksteeg in 1397. De oudste vermelding van de steeg zelf is uit 1416. Rond dezelfde tijd werd toen links naast het huidige Oudezijds Armsteeg 24 een houten huis gebouwd en er werden er meer in de straat gebouwd.

Amsterdams aardewerk

Op de plek van het huidige nummer 24 en 26 was tot 1597 de bakkerij van Jan Thonisz gevestigd. Door een hier ontstane brand werden er vele huizen in de Armsteeg en Warmoesstraat in as gelegd. Er werden daarna stenen huizen gebouwd. Van de houten huizen en stenen huizen zijn nog een aantal resten van de funderingen, vloeren en muren aanwezig. Maar ook zijn er beerputten en stortkuilen gevonden.

Een oude beerput is archeologisch zeer waardevol, omdat het vroeger ook als een soort afvalput gebruikt werd waarin naast ontlasting en allerlei keukenafval ook kapotte en afgedankte gebruiksvoorwerpen verdwenen. Afhankelijk van de ligging werd een beerput soms ook gebruikt door meerdere huishoudens/bedrijven. Sommige beerputten werden geleegd in de stortkuilen. Dit waren als het ware illegale afvalplaatsen, want vanaf de 16e eeuw golden voor het legen van beerputten strikte regels, het werd per schuit afgevoerd. Maar een besloten binnenterrein was een ideale plek om illegaal afval te dumpen.

In een van onze beerputten is bijvoorbeeld 14e eeuws in Amsterdam geproduceerd rood bakkend aardewerk gevonden. Dit zijn grapen, bakpannen en borden die zowel typologisch en vormtechnisch als op basis van kleisoort identiek zijn aan Amsterdams pottenbakkersafval van de vindplaats Prins Hendrikkade.

18e eeuwse beerput

De 18e eeuwse beerput bevatte een veel grotere variëteit aan keramiek dan de 16e eeuwse. Roodbakkend aardewerk heeft nu duidelijk aan terrein verloren, vooral met de opkomst van metalen kookgerei. De diversiteit van aardewerksoorten was het gevolg van veranderingen in de eetcultuur vanaf de 17e eeuw. Houten borden maakten toen plaats voor borden van Chinees porselein, majolica en faience. Gaandeweg bestond de gewoonte om hiervan bij elkaar passende series serviezen aan te schaffen.

In de 18e eeuw kwam ook de koffie- en theecultuur op, met de daarbij behorende kopjes, schoteltjes en theepotten. In de tweede helft van de 18e eeuw werd ook het Engelse industriële aardewerk populair en dat vinden we ook in deze beerput.

Naast gebruiksaardewerk, glas en rookgerei bevatte de put diverse stukken speelgoed. Een bijzondere vondst is een penning van een tin-loodlegering die bekend staat als een Rhode Island Token. De penning is geslagen vanwege een Brits propagandaoffensief in 1779 als poging om de Republiek buiten de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog (1776-1783) te houden. Wereldwijd zijn 10 tot 15 exemplaren van deze penning bekend, deze Amsterdamse vondst is de enige uit een archeologische context.