Nieuwe Kerkstraat 2A

De Nieuwe Kerkstraat heette ook wel Jodenkerkstraat

Tussen de Nieuwe Kerkstraat en de Nieuwe Prinsengracht lag aan de Amsteloever de stadsroermakerij. Nadat deze werd opgeheven is het terrein in 1734 opgedeeld in 25 gelijke percelen, die niet verder opgesplitst mochten worden. In dat jaar wordt het erf met nummer 1 uitgegeven door Burgemeester en Thesaurieren. Het betreft het hoekerf en het wordt gekocht door Arnoldus van Sprang, meester-metselaar, en Adrianus Roozendaal, meester-timmerman voor ƒ 2600. Zij bouwen er huizen en verkopen het jaar erna Nieuwe Kerkstraat 2 (dat na onze restauratie is omgenummerd tot 2A) apart.

Terwijl vooral de rijkere Sefardische Joden zich aan de Amstel vestigden, trokken de armere Asjkenazische Joden naar de tussengelegen straatjes Het deel van de Nieuwe Kerkstraat – die ook de Jodenkerkstraat of Sjoelstraat werd genoemd – tussen Amstel en Weesperstraat was het allerarmst. De Magere Brug vormde de grens tussen de twee werelden van de christelijke Kerkstraat en de Joodse Nieuwe Kerkstraat.

Koper van het nieuw gebouwde huis op nummer 2 was Hermanus Wesseling, diamantslijper van beroep en gehuwd met Geertruy Bouwer. Hun erfgenamen, zoon Josua en dochter Alida Wesseling verkopen het huis dat dan ruim 70 jaar in de familie is geweest, in oktober 1808 aan Catharina Rebecca Woesthoven (1763-1828), de gescheiden vrouw van de bekende dichter, geschiedkundige, taalkundige en advocaat Mr. Willem Bilderdijk (1756-1831).

‘Gedesolveerd’ van dichter Bilderdijk

Bilderdijk is onder de indruk van Catharina, een knappe verschijning met lange krullen, blauwe ogen en blosjes op de wangen, zo blijkt wel uit zijn lyrische liefdesbrieven: “tedere, zuivere, Hemelsche ziel! nooit was ik één oogenblik zonder voor u adem te halen; zonder u aan te bidden”. In 1785 trouwen ze. De 22-jarige Catharina – of Odilde, de koosnaam die Bilderdijk haar geeft – is dan al zes maanden zwanger.

Bilderdijk blijkt ook over een ander gezicht te beschikken en volgens meerdere getuigen is Catharina slachtoffer van huiselijk geweld. In 1795 wordt de Oranjegezinde Bilderdijk verbannen. Catharina blijft in Nederland achter met hun twee kinderen Louise en Elius èn met Bilderdijks schuldenlast. In hetzelfde jaar ontmoet Bilderdijk zijn latere tweede vrouw. Tijdens zijn ballingschap van uiteindelijk 11 jaar dient Catharina in 1801 een verzoek tot echtscheiding in, en in 1802 is zij officieel de ”gedesolveerde vrouw van Willem Bilderdijk”.

Catharina trekt in bij haar welgestelde achterneef Christiaan Woesthoven (1726-1807) aan de Binnen-Amstel. Ze raakt in goeden doen dankzij een aantal erfenissen, waaronder die van de achterneef. Tussen 1808 en 1810 koopt ze in deze buurt een koetshuis met stal en zeker zes huizen, waaronder dat aan de Nieuwe Kerkstraat 2. Ook trouwt ze in 1809 nogmaals, met Johan Liebrecht van Westreenen, destijds luitenant bij de cavalerie. Ook in dit huwelijk heeft zij geen geluk: al in 1810 wordt door de Amsterdamse vierschaar hun scheiding van tafel en bed uitgesproken.

Al in 1911 zijn er klachten over de slechte toestand

De Nieuwe Kerkstraat was tot de Tweede Wereldoorlog een volkse en armoedige maar ook levendige straat met vele sjoels, joodse instellingen, kleine neringdoenden en venters van bloemen, fruit en sigaren. Er waren veel familieruzies en de politie was er geen onbekende, maar ook was het een echte familiestraat met een grote onderlinge saamhorigheid. Ruzies werden goedgemaakt met zoete taartjes, er waren lange en gezellige zomeravonden met muziek en eens per jaar werd een boot gehuurd voor een tochtje over de Amstel. Toch stond het vooral bekend als krottenbuurt en de bevolkingsdichtheid lag er veel hoger dan in de rest van de stad.

Ook ons pand kende vele bewoners. Zo is bekend dat er in 1925 zes eenkamerwoningen waren naast de twee kamers van de huisverdieping. In 1911 klaagt een bewoner al over vocht, een slechte toestand van de goot en verrotte balklagen. In 1918 blijkt naar aanleiding van een veiling dat de vijf woningen niet meer in bewoonbare staat te brengen zijn. Ook in 1925 zijn er weer klachten van bewoners, dit keer over lekkage en ongedierte. In 1928, als een verbouwing van de begane grond en eerste verdieping tot lompenopslag is gepland wordt nogmaals geconcludeerd dat het perceel in aanmerking komt voor onbewoonbaarverklaring.