Leidsegracht 61

Vernoemd naar de Leidsepoort

In 1612 is begonnen met de aanleg van de grachtengordel. De Leidsegracht, die de Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht met elkaar verbindt, markeerde de grens tussen de eerste en de tweede fase van deze uitleg: tussen 1615 en 1658 was dit de zuidelijke begrenzing van de stad. In 1658 kreeg de dwarsgracht ook haar naam. Vlakbij op het Leidseplein kwam rond dezelfde tijd de Leidsepoort, die er tot 1862 stond en het begin vormde van de weg naar Leiden. Vandaar dat in deze buurt veel verwijzingen naar deze stad voorkomen. De Leidsegracht is een mooie, rustige gracht met veel bomen en imposante, sierlijke gevels.

Het erf waar later Leidsegracht 61 komt te staan wordt in 1664 door de Burgemeesteren en Thesaurieren van Amsterdam voor f 1000,- verkocht aan metselaar Pieter Corneliszn Brouwer en huistimmerman Albert Corneliszn. Het erf gaat 5 jaar later voor slechts f 470,- van de hand, waarna het bebouwd wordt, want als Andreas Heshuysen het in 1703 verkoopt staat er inmiddels een huis. Deze Andreas, of Andries, is burgemeester van Naarden. Grappig detail is dat drie eeuwen later in dit pand ‘galerie Naarden’ gevestigd is.

Na de vieze industrie kwam de voorname chique

In eerste instantie vestigde zich, zoals overal langs de omwalling het geval was, de smerige en lawaaiige industrie. Zoals de geschuts- en klokgieterij van de beroemde Hemony – die de klok van onze Muiderpoort heeft gegoten. Maar in 1662 werd het terrein vrijgemaakt voor woningen voor de welgestelden. De buurt kreeg zienderogen meer allure.

Zo verrees op het terrein van Hemony, aan de overzijde schuin tegenover ons pand (ter hoogte van de huidige huisnummers 46-56) de eerste Italiaanse Opera van Nederland. Een initiatief van de zeer welgestelde Theodoor Strijcker, zoon van de consul van Venetië. Op oudjaarsavond 1680 opende het de deuren met een uitvoering van ‘Le Fatiche d’Ercole per Deianira’ van Ziani. Operakaartjes waren onbetaalbaar voor de doorsnee Amsterdammer; tot de gasten behoorden stadhouder Willem III, Constantijn Huygens en de Haagse chique. De droom van Strijcker blijkt te pretentieus en het opera-avontuur duurt maar kort: het sluit alweer in 1681.

Vanaf 1744 bevond zich aan het eind van de gracht de eerste Hollandsche Manege met in de bovenzaal dé toonaangevende bal- en concertzaal van Amsterdam. Hier kwam de gegoede burgerij onder meer luisteren naar het destijds tienjarige wonderkind Wolfgang Amadeus Mozart en zijn zusje. Toen de Leidsegracht werd doorgetrokken naar de Singelgracht stond het gebouw hier in de weg en verhuisde de manege in 1882 naar de huidige plek aan de Vondelstraat.

Cornelis Lely werd iets verderop geboren

Door de eeuwen heen kent het pand diverse eigenaren. Zo wonen hier halverwege de 19e eeuw lange tijd de families Tordoir en Van Voornveld. In deze zelfde periode wordt iets verderop, op nummer 39, een jongetje geboren: Cornelis Lely. De latere ingenieur, waterbouwkundige en minister brengt een groot deel van zijn jeugd hier aan de gracht door. Ter nagedachtenis aan deze ontwerper van de Zuiderzeewerken is in 1939 een gevelsteen aangebracht bij zijn geboortehuis. De voltooiing hiervan in 1932 met de afsluitdijk als sluitstuk maakt hij zelf niet meer mee.

In 1903 wordt het huis geveild voor f 8000,-. De koopmannen Vos en Mati, die beiden in Parijs wonen, worden elk voor de helft eigenaar. Als zij het ongeveer 10 jaar later weer verkopen is het ingericht als winkelhuis, met afzonderlijk te verhuren kelder. In 1940 wordt koopman P.F. Seignette eigenaar.
In de jaren zestig wonen hier mr. Joan Henric Hooft van Iddekinge en zijn echtgenote Engelberta ‘Beppie’ Hulsman. Joan Henric is doctor in de staatswetenschap en een nazaat van de familietak die tot de adelstand verheven was; de vader en grootvader voerden het predikaat jonkheer. Joan Henric en zijn tweelingbroer Otto Justus doen dit niet.