1627
Eerste kerk
K
Kerkje van Landsmeer
Dorpsstraat 28, LandsmeerDe voormalige Nederlands Hervormde kerk uit 1852 heeft nog interieuronderdelen van haar voorganger. Nadat men hier stopte met kerken hebben wij het gebouw opgeknapt en was er tijdelijk een bibliotheek in gevestigd. Nu huist er een Filipijns kerkgenootschap.
1852
Huidige kerk
2002
Leegstand
2006
Stadsherstel eigenaar
2006
Restauratie
2007
Bibliotheek
2013
Iglesia Ni Cristo eigenaar
Nu
Weer een kerk
Eerste kerk
Unie van Waterland
Gebouwd op zijn voorganger uit 1627
Landsmeer is een dorp en gemeente in de regio Waterland . De geschiedenis van Landsmeer gaat terug tot 1326. Het was toen een parochie met de naam ‘Lantsmaer’. Later wordt de naam nog afwisselend gespeld als ‘Lantsmer’, ‘Lantsmeer’, ‘Landsmer’ en ‘Lansmer’.
In de naam is er nog steeds een verband tussen Land en Meer. De nederzetting heeft zich langs het meer (De Breek) ontwikkeld. Landsmeer behoorde indertijd tot de Heerlijkheid Waterland. Deze bestond uit zes hoofddorpen, namelijk Landsmeer, Ransdorp, Zunderdorp, Broek, Zuiderwoude en Schellingwoude. Dit duurde tot 1731. Deze zes dorpen waren sinds eeuwen verbonden in een gemeenschappelijke strijd tegen het water. Op 23 november 1619 werd de Unie van Waterland opgericht. De zes pijlen in de rechterpoot van de zwaan in het Waterlandse wapen herinneren aan deze onderlinge band.
In 1627 werd in Landsmeer de oorspronkelijke kerk gebouwd. Deze werd in 1821 hersteld, maar al dertig jaar later werd dit hele kerkgebouw gesloopt. Van 1852 tot 1853 is de huidige Hervormde kerk gebouwd. De sobere neoclassicistische zaalkerk heeft een ingebouwde toren met een houten bekroning. Het mechanisch torenuurwerk dateert uit 1919. In de klokkenstoel hangt een klok die in 1639 is vervaardigd door A. Koster. Het torenuurwerk is vervaardigd door Eijsbouts.
Interieur
Moederpelikanen
Met interieuronderdelen uit de 17e eeuwse kerk
Van de oude kerk uit 1627 is de preekstoel uit 1632 met daarop afgebeeld Mozes, zijn broer Aäron en de vier evangelisten Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes nog aanwezig. De met ebbenhout opgelegde eikenhouten kansel rust op een pelikaan die haar jongen voedt met haar eigen bloed. Dit is een verwijzing naar het zoenoffer van Christus.
Op het middelste paneel is boven de versiering het wapen van Landsmeer aangebracht. De stoel is voorzien van een namenlijsten van de predikanten die sinds de Reformatie in Landsmeer dienden. Ook zijn twee gebrandschilderde ramen uit 1652 bewaard gebleven en enkele grafzerken Verder behoren ook de twee lezenaars (17e/18e eeuw), doopbekkenhouder (derde kwart 17e eeuw) en twee wandborden (1766 en 1795) tot het interieur.
Het orgel dat hier stond is in 1968 gebouwd door de firma K.B. Blank & Zoon (Utrecht) als interim-orgel voor de Goede Herderkerk te Huizen. In 1970 plaatst Blank het over naar Landsmeer. Het orgel is in 2002 verplaatst naar de PKN kerk Het Kruispunt in Landsmeer toen de kerk buiten gebruik raakte toen Samen op Weg, later PKN, de Gereformeerde Kerk in Landsmeer de centrale kerk werd.
Rol van Stadsherstel
Voor de bewoners
Toen wij hoorden van de al jaren leegstaande kerk namen wij contact op met de eigenaar de gemeente Landsmeer. Wij schreven hen:
“Graag delen wij u hierbij onze bevindingen mede en doen u vervolgens enige voorstellen om een mogelijke verwerving te effectueren. Allereerst dient gesteld dat de kerk zelf een prachtig monument is, dat een belangrijk verhaal vertelt over de geschiedenis van Landsmeer.
De ligging op de plaats van de voorganger van de kerk, de interieuronderdelen uit de vorige kerk, de zerken vloer, de architectuur van het kerkgebouw en de zorg waarmee in de vorige eeuw het consistoriegedeelte is uitgebreid, alles getuigt van de zorg waarmee generaties Landsmeerders deze kerk hebben behandeld.
De ligging van de kerk in het hart van het dorp is zeer fraai. Het toekomstige gebruik van de kerk namelijk als openbaar cultureel gebouw waarbij kan worden aangetekend dat vaste gebruiksovereenkomsten voor de kerk of de achterzaal met plaatselijke verenigingen voor dagdelen zeer op prijs worden gesteld en dat ook altijd bekeken wordt of de kerk nog ingezet kan worden voor kerstvieringen of andere bijzondere kerkelijke dagen. Immers de binding van dit monument met de bevolking van Landsmeer moet zo veel mogelijk in stand blijven”
Herbestemming
Bibliotheek
Weer een godshuis
En zo geschiedde. We werden eigenaar van de kerk en knapten hem op. Er werd ons gevraagd of wij mee wilden werken aan het tijdelijk huisvesten van de bibliotheek, in afwachting van hun nieuwbouw. Dat was iets waar wij graag aan meewerkten. Zo zouden veel bewoners van Landsmeer kunnen genieten van dit rijksmonument.
Maar helaas het was maar tijdelijk. In 2009 verhuisde de bibliotheek naar haar nieuwbouw en wilden wij, zoals wij jaren eerder met de gemeente besproken hadden, de zaal een sociaal maatschappelijke functie geven voor diverse soorten gebruik. Helaas merkten wij dat de gemeente daar geen toestemming meer voor wilden geven en de benodigde bestemmingsplanwijziging werd niet gerealiseerd. Dat resulteerde erin dat we op zoek moesten gaan naar een nieuwe functie. Dat bleek niet zo makkelijk.
De beste en eigenlijk enige oplossing was de kerk te verkopen aan een kerkgenootschap. Een mooiere bestemming voor een monument is natuurlijk de origine bestemming en ook vanuit de gemeente Landsmeer werd deze bestemming gewaardeerd. Sinds 2015 huist de christelijk kerkgenootschap ‘Iglesia Ni Cristo /Kerk van Christus’ in het oude godshuis. De kerk werd opgericht op de Filipijnen en de kerk wordt vooral door Filipijnse mensen bezocht. Daarom kwamen Filipino’s uit heel Europa naar Landsmeer voor de inzegening.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher
Aan dit project hebben meegewerkt:
Rappange architecten
