Dijkwoning aan de vroegere IJ-oever

L

Landsmeerderdijk 45

Landsmeerderdijk 45, Amsterdam

De gemeente zag in 2002 in Stadsherstel de aangewezen partij voor de overname van in totaal achttien opstallen en erven in Landelijk Noord, grotendeels in verhuurde staat. Dit huisje uit 1910 aan de oude Waterlandse Zeedijk hoorde hiertoe. Het is een karakteristieke dijkwoning die aan de achterzijde uitkijkt over de polder.

1910
Bouw
2002
Stadsherstel eigenaar
Nu
Woonhuis
Middeleeuwen
Waterlandse Zeedijk

Turf als brandstof voor de Gouden Eeuw

Al vanaf de 10e eeuw werd geprobeerd het gebied ten noorden van het toen veel bredere IJ geschikt te maken voor bewoning en landbouw. Ook werd uit de drassige veenbodemlaag turf gewonnen. Gedurende honderden jaren was dit de belangrijkste brandstof, niet alleen voor huishoudens maar vooral ook voor bijvoorbeeld ovens, brouwerijen, destilleerderijen en kokerijen. Dankzij turf kon de industrialisatie in de gouden eeuw zo’n sprong voorwaarts maken.

Het gevolg van deze activiteiten was dat de bodem inklonk tot beneden zeeniveau en dus vatbaarder werd voor overstromingen vanuit de Zuiderzee. Vanaf de 12e eeuw begon men dan ook met het opwerpen van lage kades die langzamerhand werden uitgebreid en opgehoogd. Zo ontstond vanaf de 14e eeuw de Waterlandse Zeedijk. Een deel daarvan loopt direct langs de oever van de Zuiderzee, een ander stuk dijk loopt landinwaarts. Het deel van de dijk dat nu de Landsmeerderdijk heet en vroeger onderdeel uitmaakte van de gemeente Landsmeer, bestaat sinds de 15de eeuw. Andere delen zijn onder andere de Buiksloterdijk, Schellingwouderdijk en Durgerdammerdijk.

De dijkring zou vele malen doorbreken, waarna het achterliggende land overstroomde en de dijk opnieuw opgeworpen moest worden. Toen in 1932 de Afsluitdijk werd voltooid, werd de Waterlandse Zeedijk een secundaire dijk.

Dijkwoning
Waterverdediging

Beheer door het waterschap

Tegenwoordig is de Waterlandse Zeedijk een provinciaal monument. De dijk volgt niet meer overal de oorspronkelijke loop en is nu vooral een recreatieve route langs verschillende dijkdorpen die aan het IJsselmeer en het IJ liggen. Deze dijkdorpen zijn langgerekt, de woningen vormen als het ware een lint.

Vanaf de dijk, waar de woningen kwamen, werd het land ontgonnen in lange smalle stroken. De Landsmeerderdijk heeft deze oorspronkelijke kleinschalige bebouwing grotendeels behouden. Het pand op nummer 45 is samen met nummer 43 een twee onder één kapwoning uit 1910 en kijkt aan de achterzijde uit over de Wilmkebreekpolder.

Kenmerkend voor de dijkwoningen is dat ze aan de achterzijde een extra verdieping hebben ten opzichte van de – hoger gelegen – straatzijde. Zo nam de bebouwing van Landsmeerderdijk 45 slechts 50 m2 in van de totale kavel van 249 m2, maar door de dijkligging is de woonruimte groter dan verwacht.

Ook bijzonder aan een dijkwoning is dat een deel van de grond, de kernzone genoemd, onderdeel uitmaakt van het waterverdedigingswerk, dat wordt beheerd door het waterschap. Dit beheer heeft betrekking op onderhoud, maar ook bijvoorbeeld op de bestrijding van muskusratten. Ook beoordeelt het waterschap vergunningsaanvragen bij bouwwerken, zoals een aanbouw, om te zien of dit effect heeft op het functioneren van of onderhoud aan de dijk.

Rol van Stadsherstel
Betrouwbaar en professioneel

In 1966 werden onder andere buurtschap Kadoelen en het Landsmeerse deel van de voormalige zeedijk toegevoegd aan de gemeente Amsterdam. Zij kocht het pand op nummer 45 ooit aan in verband met een gepland groot busstation ter hoogte van de Stoombootweg, dat er uiteindelijk niet kwam.

In 2002 wilde Stadsdeel Noord zich meer op haar kerntaken gaan richten en zocht zij een betrouwbare partij die de woningen waarvoor geen bestemming meer was met zorg kon beheren. Zij zag die partij in Stadsherstel, zeker omdat het veelal vastgoed in verhuurde staat betrof. In totaal namen wij 18, verspreid in Landelijk Noord liggende, erven en opstallen over met de afspraak dat wij deze mochten verkopen.

Vanaf het begin hielden wij de mogelijkheid open om panden, zeker waar het geen monumenten betrof, weer af te stoten, zodat wij ons konden richten op de restauratie van de meer monumentale panden uit de overname. Nadat Landsmeerderdijk 45 leegkwam, is het verkocht.

Onze visie over de panden van deze overname is in de loop der tijd wel gewijzigd. Inmiddels zien wij steeds meer authentieke panden in Landelijk Noord gesloopt worden en vervangen door nieuwbouw. Hierdoor zien wij het toegenomen belang om deze karakteristieke panden – ook die zonder monumentenstatus – te behouden voor toekomstige generaties.

Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
De Waterlandse Zeedijk, de geschiedenis van een oude zeedijk in Amsterdam-Noord, Stichting Historisch Centrum Amsterdam-Noord, José Lutgert, 1994
Stadsarchief Amsterdam

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.