Kalverringdijk 21

Houtskelet uit 17e eeuw

Het voorhuis stamt uit circa 1630 en is afkomstig van Rozengracht 1 te Zaandam waar de laatste bewoners een uitleenbibliotheek runden. De eerbiedwaardige ouderdom is af te lezen aan de opvallende gevel aan de Kalverringdijk die bestaat uit verticaal aangebrachte strokenplanken (voorzien van uithollingen) en de glas in loodvensters boven de dooddeur. De topgevel heeft uitgeschulpte windveren met een getorste makelaar. Het 17e-eeuwse houtskelet van het voorhuis heeft en kapconstructie die voor een groot deel bestaat uit eiken krommers (kromgegroeide eikenstammen), afkomstig uit de toen florerende Zaandamse scheepsbouw. Een probleem was echter dat deze krommers geknakt en gescheurd waren door het gewicht van de zware schoorsteen. Dat werd opgelost door ze te versterken met extra stijlen en gesmede beugels.

In het interieur is een verlaagde rookkap, hangend in een schouw aangebracht, de voorloper van de latere betegelde rookkap. Omdat dit type schouw nog ontbrak op de Schans werd een kopie gemaakt van het zeldzame exemplaar in het oudste huisje van Jisp (uit 1656) van de familie Kwadijk, Dorpsstraat 19. De kast naast de schoorsteen is eveneens van elders en werd gered van de sloop van het Meester Cornelispad nummer 17.

Reconstructie van het huis wat toch niet kwam

De zijgevel aan het glop vertoont een heel andere beeld met begin 19e eeuwse uitgebouwde etalage en de ingang van een 19e-eeuws winkeltje. Het langgerekte huis, dat doorloopt tot aan de Zaan, is een zogeheten luchthuis. Het is ruim 16 meter lang en 3,5 meter breed en bevat beneden een huiskamer met smuiger, keuken en walhuis. Boven zijn zolderkamers met aan het eind een zeer fraaie Zaankamer, compleet met vensters naar alle kanten, kastjes en een bestede in de stijl van het midden van de 18e eeuw.

Het luchthuis is echter een nauwkeurige reconstructie van een origineel 18e-eeuws exemplaar uit Krommenie, gelegen aan de Noorderhoofdstaat 92-94. Het plan om het over te brengen naar de Schans liep spaak door vruchteloze onderhandelingen met de eigenaars. Aldus werd besloten tot een reconstructie.

Hoek Zilverpadsteeg met de Rozengracht

De rozengracht waar het voorhuis vandaan kwam is gelegen in Zaandam-West. Oorspronkelijk heette het pad Roosgraft naar de famillie Roos. Voorheen werd het het Sopjespad genoemd. Uit 1798 is een padreglement bekend.

In de Zaanstreek is in het verleden door de bewoners van vele paden een zogenoemde padgemeenschap gesticht met het oog op gezamenlijke belangen en plichten. Deze werden veelal notarieel vastgelegd. Hiermee werden op een voor Holland unieke manier gedragsregels vastgelegd waaraan alle bewoners van het pad zich moesten houden.. Padreglementen zijn nergens buiten de Zaanstreek gevonden. In de Zaanstreek verdwenen de laatste resten van de geïnstitutionaliseerde bewonersafspraken in de eerste helft van de 20e eeuw.

Padgemeenschappen ontstonden vrijwel meteen na de aanleg van de paden. Toen rond het begin van de 17e eeuw door snelle bevolkingsgroei de ruimte langs de lage en hoge dijken schaars werd, was men genoodzaakt ‘in het veld’ te bouwen: er ontstonden paden, haaks op de dijken en aan de overzijde van de wegsloten. De mogelijkheid om deze paden door dwarspaden met elkaar te verbinden ontbrak meestal. Zodoende ontstonden kleine en tamelijk geïsoleerde woongemeenschappen; de bewoners waren er op elkaar aangewezen. Dikwijls werd de padnaam afgeleid van die van de eerste bewoners of een molen waarnaar het leidde.