Het theehuis waar de burgemeester
zijn kopje chocolade dronk

K

Kalverringdijk 1

Kalverringdijk 1, Zaandam

Dit prachtige, romantische gebouwtje was vroeger een theehuis, dat net als nu aan de oever van de Zaan stond. Zoals veel andere panden werd het in 1967 verplaatst naar de Zaanse Schans. In dit geval vanaf de Westzijde in Zaandam. Het herbergt nu een van de laatste tingieters van Nederland.

1700-1725
Bouw
1967
Verplaatsing
2009
Eigendom Stadsherstel
Nu
Winkel
Eigenaar
Jonkheer mr. Carel Adolf Elias

De burgemeester dronk er een kopje chocolade

Jonkheer mr. Carel Adolf Elias, burgemeester van Zaandam van 1902 tot 1914, heeft op mooie zomerse dagen nog verpoosd in de theekoepel die destijds achter zijn kapitale woonhuis aan de Westzijde 114 stond. Met riant uitzicht op de Zaan nuttigde hij daar met zijn familie een kopje thee of een bekertje chocolade. Elias was niet welgesteld en moest een gezin van zes kinderen onderhouden. Het karige burgemeestersloon van f 3.000,- was daarvoor niet toereikend, daarom was hij tevens als advocaat werkzaam.

Het herenhuis is in 1899 gebouwd voor de houthandelaar Pieter Pauw, zijn naam is vereeuwigd in een tegeltableau van de pronkvogel. Eerder stond daar een 18e-eeuws woonhuis, voorzien van een royale tuin en theekoepel. Deze theekoepel uit circa 1700 is bij de sloopplannen gespaard gebleven. Pauw was raadslid, lid van de commissie van de Reinigingsdienst, gasfabriek en de begrotingscommissie. En voorzitter van het Armbestuur en de marktcommissie en benoemd tot beschermheer van de 1000 leden tellende IJsvereniging de Zaan. Hij installeerde het Klompenfonds waardoor arme kinderen drie paar klompen kregen. Pauw heeft er niet lang gewoond. En na Elias kreeg het indrukwekkende pand met de toren, de smeedijzeren balkons en de rococo theekoepel aan de Zaanoever in 1917 de functie van bankgebouw.

Verplaatsing
Walraven van Hall

Hangend aan een hijskraan

Eerst was het het gebouw van de Twentsche Bank, later de Algemene Bank Nederland – die fuseerde tot de ABN Amro. Bankdirecteur G. Prast nam in 1941 zijn intrek in het pand. Op verzoek van de Zaanse bankier en verzetsman Walraven van Hall, die ook aan de Westzijde woonde, werd onder andere het gezin Snoek in het acht kamers tellende woonhuis ondergebracht, waarmee het pand in de Tweede Wereldoorlog een belangrijk onderduikadres vormde.

De theekoepel stond er tientallen jaren verloren bij. Daar kwam in 1967 verandering in. De koepel paste niet in de uitbreidingsplannen van de bank die de sta-in-de-weg aanbood aan de stichting De Zaanse Schans.

Op 13 december 1967 verhuisde de dertien ton zware koepel, hangend in de takels van een hijskraan, over de Zaan naar zijn huidige plek. Bij de restauratie bleek dat het een wonder mocht heten dat de koepel het transport had overleefd; de gebinten, de stijlen en het dak verkeerden in een bedroevende toestand. Het sierlijk vormgegeven gebouwtje in rococostijl werd na de restauratie ingericht als informatiepunt van de VVV en de verkoop van souvenirs. Sinds 1988 is in de koepel een tingieterij gevestigd van de familie Blaauboer.

Rol van Stadsherstel
Betrokkenheid bij de Schans

Het verhuizen van bedreigde panden gebeurt nog steeds. In 2015 hebben wij een huisje, dat wij ‘Het Zaans Huisje dat gaat verhuizen’ noemden, opgebouwd op de Zaanse Schans. De eigenaar wilde het slopen en wij konden het redden door het te verplaatsen. Lees er HIER meer over.

In 2009 richtten wij met de Zaanse Woningcorporatie Parteon een gezamenlijke dochtermaatschappij op, genaamd Stadsherstel Zaanstreek. De eerste aankoop waren 23 panden en 6 bouwkavels op de Zaanse schans. We kwamen overeen dat Stadsherstel Amsterdam, vanwege de kennis en ervaring inzake monumentaal erfgoed, de dagelijkse leiding zou krijgen en daarom werden alle operationele zaken vanuit ons kantoor geregeld. De stichting Zaanse Schans, die eigenaar was van deze panden, was in zwaar weer gekomen en om het broodnodige onderhoud aan de Zaanse Schans – o.a. aan de openbare ruimte – uit te kunnen voeren was geld nodig. De stichting ontving een grote subsidie vanuit Europa maar de eigen bijdrage was alleen mogelijk door verkoop van een aantal panden. Stadsherstel onderhield de panden en redde dus een Zaans pand door het een plekje te geven op de Schans. Toen het aantal toeristen gedurende een aantal jaren steeg, namen ook de inkomsten van de stichting Zaanse Schans toe. Hierdoor was het logischer dat zij de panden weer terugkocht en zo geschiedde. Wij adviseren de stichting nog steeds op het gebied van onderhoud, subsidies, leningen en huurrecht. Onze adjunct-directeur heeft zitting in het bestuur.

Gebruik
Tingieterij Holland

3e generatie Blaauboer

In dit rijksmonumentje bevindt zich nu een van de laatste tinnegieterijen in Nederland. Een ambacht waar geen machine aan te pas komt. Alle producten giet de tinnegieter met de hand en hij werkt het ook eigenhandig af. De daarbij gebruikte mallen zijn voornamelijk antieke vormen van brons, waarvan de oudste uit 1697 dateert.

Tingieterij Holland is een familiebedrijf waarin momenteel de 3e generatie tingieters aan het werk is. In oktober 2014 wonnen zij Goud op de 4e Internationale expositie voor Ambachten en Volkscultuur in Tianjin, China. Ook maatwerkopdrachten in grote aantallen of enkele stuks worden door hen gemaakt, naast restauratiewerk. Ze hebben het grootste assortiment van Nederland en leveren ook aan hobbyisten.

Het bedrijf begon in 1898 toen tingietersknecht Hermannus Tollenaar voor zichzelf begon in Zwolle. In 1919 verhuisde het bedrijf naar Amsterdam vanwege de betere exportmogelijkheden naar het buitenland. In 1935 ging het bedrijf bijna failliet. Andries Barend Loch en Joop Blaauboer senior kochten zich in en zorgden ervoor dat het bedrijf kon blijven voortbestaan. Het bedrijf verhuisde verschillende malen in Amsterdam. Sinds 1988 zitten ze op de Zaanse Schans met hun winkel waar ze dagelijks het ambacht demonstreren. Meer informatie over openingstijden etc. vindt u op de website: www.tgholland.nl.

Meer informatie

Bronnen:
Gemeentearchief Zaandam
Monumentaal Zaandam
Archief Stadsherstel
Delpher

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.