Dokterswoning Zandvoort (1/2)

Met een woning voor de badarts

Het huis staat aan de Kerkstraat, die vanaf de kerk, waar het tegenover staat, tot aan de zee loopt. Het is nu een drukke winkelstraat en waarschijnlijk de oudste straat in Zandvoort. In een oude akte wordt het al genoemd “15 December 1590 is de dag waarop Ghijsbert Dircksz., ten overstaan van Schout en Schepenen, aan Cornelis Arijensz Kijver een huis en erf verkoopt, gelegen „bij de Kerckstraet” en wel „bij de Kerck”.

Het hoekhuis Kerkstraat 38 uit 1845 is een gemeentelijk monument, omdat het van belang is uit oogpunt van de geschiedenis van de lokale dorpsarchitectuur en stedenbouwkundig als onderdeel van het oude dorp. Volgens de monumentenomschrijving is het een zeldzaamheid in Zandvoort.

Het huis wordt ook wel de woning van dokter Gerke genoemd. Maar de woning werd al eerder door een andere plaatselijke geneesheer bewoond, dokter C. Smit. Hij deed meer goed werk. Zo was hij in 1869 een van de mensen die het geld bij elkaar kreeg om in Zandvoort een badhuis voor de minvermogenden te bouwen. Belangeloos voerde hij daar de dagelijkse leiding. In 1881 werd de toen al 73-jarige Dr. C. Smit ernstig ziek en moest hij zijn werkzaamheden als arts staken. Hij werd opgevolgd door dokter C.A. Gerke.

Zeewater therapie met warme dompelbaden

De jonge Duitse arts Carl August Gerke (1853-1925), geboren in Diepholz (Hannover) kwam in 1881 naar de badplaats en nam het huis met de praktijk en apotheek van C. Smit over. Hij was lange tijd de enige dokter ter plaatse.

Als badarts was hij een van de grote figuren die Zandvoort in vroeger jaren heeft gekend. Het gemeentebestuur erkende zijn betekenis en verdiensten door een straat naar hem te noemen. Dat gebeurde trouwens ook met zijn voorganger. Ook maakte hij deel uit van tal van maatschappelijke verenigingen en comités.

Zo was hij directeur-geneesheer van het toenmalige “Badhuis voor Minvermogenden”, genaamd ‘Zeeduin‘, voorzitter van het Witte Kruis, van de Werkliedenvereniging Onderling Hulpbetoon en beschermheer van de gymnastiekvereniging Oefening Staalt Spieren (OSS). Tevens speelde hij een belangrijke rol in de Vereeniging tot bevordering der belangen van de badplaats Zandvoort. Daarnaast was hij een meelevend raadsman.

Op het gebied van de zeewater-therapie verrichtte hij baanbrekend werk. Zijn patiënten schreef hij warme dompelbaden voor. Van heinde en ver kwam men om hem te raadplegen. Dr. Gerke legde in 1923 zijn praktijk neer en overleed in 1925. Hij woonde en werkte toen al geruime tijd niet meer op de Kerkstraat, waarschijnlijk vanaf 1905.

Duitse vorstengezinnen

Eeuwenlang leefde het dorp voornamelijk van de visvangst, maar in de 19e eeuw ontstonden er andere bronnen van bestaan. In het Verenigd Koninkrijk kwam het zeebaden op. In de beginperiode was er echter een strikt regime van baden (niet in de zee maar in de badhuizen van de hotels). En zo werd in 1828 het eerste badhuis in Zandvoort in gebruik genomen.

Later kwam ook het baden vanuit ‘badkoetsen’ in zwang. Het vissersdorp werd echter niet direct druk bezocht. Een verblijf in welke badplaats dan ook was in het begin voorbehouden aan leden van koninklijke huizen en de adel, die op aanraden van hun arts op de therapeutische aspecten van de badplaats afkwamen. Vooral Duits georiënteerde gasten kwamen er in het begin.

Het werd de hoge gasten makkelijker gemaakt toen er in 1888 een doorlopende treinverbinding van het Zwitserse Bazel naar Zandvoort kwam. De plaatselijke krant meldde trouw de afkomst van de volgende lading hooggeplaatsten, zodat de bevolking kon opmaken welke rare vlag er nu weer gehesen werd bij een van de hotels. Onze badarts Dr. Gerke stond dan klaar om hen te behandelen met koude en warme wisselbaden met zeewater. Deze dokter was voor de Zandvoortse Grand Hotels wat de ‘knijpdokter’ Mezger voor het Amstel Hotel was.

De vorstenwrijver stimuleerde bezoek aan Zandvoort

De grandeur van Zandvoort nam onmiskenbaar toe, zeker nadat de Keizerin van Oostenrijk Sissi (1837-1898) Zandvoort met een bezoek vereerde. Omstreeks mei 1884 reisde de Keizerin van Oostenrijk, streng incognito onder de naam Gravin van Hohenembs, af naar Amsterdam om daar de beroemde medicus Johan Georg Mezger (1838-1909) te bezoeken in verband met haar kwalen, onder andere ischias. Ze overnachtte in hotel De L’Europe, het enige hotel dat baden met Zandvoorts zeewater aanbood.

Op aanraden van haar arts bezocht zij van 9 mei tot 10 juni 1884 samen met haar dochter Marie-Valerie en gevolg Zandvoort. Zij genoot hier bijzonder van de gezonde zilte lucht, was een liefhebster van het maken van eindeloze duinwandelingen en reed paard op het strand. Een jaar later verbleef ze er ook nog enige tijd.

In dat elitaire karakter kwam vanaf het seizoen 1905 verandering toen de badplaats een tramverbinding met Amsterdam kreeg, die veel goedkoper was dan de trein. Waarschijnlijk rond die tijd verhuisde de dokter en kreeg het huis de functie van Restaurant, Hotel, Pension en restaurant ‘Zendijk’ van I. Trompetter. Er wordt gezegd dat onder andere de acteur Louis Bouwmeester te gast is geweest.

Dr. Mezger heeft ook onze boerderij Zeehoeve in Diemen gebouwd als belegging. Hij behandelde ook vele vorsten in het Amstel Hotel en werd “de vorstenwrijver” genoemd. Lees HIER meer over over onze boerderij Zeehoeve.