Gered door een “korset” van dubbele stutten en
op-en-neren

U

U

Utrechtsestraat 135, Amsterdam

Vanuit dit pand hadden de bewoners in de loop der eeuwen een divers uitzicht. In het begin was er de Utrechtsepoort, daarna was er zicht op het glazen Paleis voor Volksvlijt en het eindigde bij de Nederlandse Bank. Gelukkig heeft ons huis het verval overleefd, als scheelde dat niet veel.

1688
Bouw huis
1988
Stadsherstel eigenaar
1991
Gerestaureerd
Nu
Horeca en woningen
De straat
Utrechtsestraat

Met zicht op de Utrechtsepoort en later het Paleis voor Volksvlijt

De Utrechtsestraat is een drukke winkelstraat in Amsterdam. De straat is genoemd naar de stad Utrecht en dateert uit de grote stadsuitbreiding van 1658. De straat ontving deze naam omdat ze van de Reguliersbreestraat naar de Utrechtsepoort liep. De Utrechtsestraat loopt van het Rembrandtplein naar het Frederiksplein en kruist daarbij drie grachten: de Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht.

Sinds 1877 reden er paardentrams door de Utrechtsestraat. Vanwege de geringe breedte ligt er enkelspoor, met wisselplaatsen op de bruggen over de grachten. In 1904 verscheen de elektrische tram. Sindsdien reden de tramlijnen 5 en 11 door de Utrechtsestraat. In 1948 is lijn 4 ervoor in de plaats gekomen.

Zicht op
Paleis voor Volksvlijt

Drie belangrijke gebouwen

De Utrechtsepoort was één van de acht toegangspoorten tot Amsterdam en werd gebouwd in 1664, na de aanleg van de Grachtengordel. De poort maakte deel uit van de vestingwerken van Amsterdam en was identiek aan de Weesperpoort en de Muiderpoort. Daardoor kon een vijand er niet uit afleiden op welke plek in Amsterdam hij zich bevond.

De poort verving de Derde Regulierspoort die na de stadsuitbreiding binnen de stad was komen te liggen. De stadspoort was gelegen aan de zuidkant van het Utrechtseplein, tegenwoordig het Frederiksplein.

De Utrechtsepoort werd gesloopt in 1858. In 1859 startte hier de bouw van het Paleis voor Volksvlijt (in gebruik genomen in 1864). Het was een groot glazen tentoonstellingsgebouw, ontworpen door architect Cornelis Outshoorn en geïnspireerd op het Crystal Palace in Londen, dat daar speciaal gebouwd was voor de Great Exhibition van 1851. De exploitatie als tentoonstellingsgebouw bleek niet haalbaar en het werd meer en meer een vermaakscentrum.

Er werd in 1883 een galerij aangebouwd naar ontwerp van de architect Van Gendt, waarin luxe winkels kwamen. In 1929 werd het Paleis voor Volksvlijt door brand verwoest, de galerij bleef toen nog gespaard. Sinds 1968 staat hier het gebouw van De Nederlandsche Bank, in 1814 opgericht door koning Willem I, naar ontwerp van Marius Duintjer.

Het huis
Gekroonde Salm

Maar liefst 3 verbouwingen in 12 jaar tijd

In 1668 koopt de uit Scheveningen afkomstige meester- timmerman Daniel Molenijser, een middelgrote ontwikkelaar, het lege erf voor f. 1300,- en bouwt er een huis. Het huis heeft een gemene (gezamenlijke) muur met een huis dat hij erachter bouwt. In 1673 verkoopt hij het hoekhuis voor f 5150,- aan de bakker Egbert Lubbertszn. Het huis wordt dan omschreven als ‘het huis waar de gekroonde Salm uithangt’. Egbert is geen onbekende van ons, want hij was ook eigenaar van het hoekhuis aan de Vijzelgracht 1 dat wij later verworven.

In de 18e eeuw werd er precario geheven bij de eigenaren van het pand voor een pothuis met daarin een secreet en een regenbak. In 1742 huurt de tapper Christoffel Klumper het huis. En na hem zijn er andere tappers eigenaar/bewoner, zoals Anton Hendricus Hanraads in 1851, Heinrich Jansen in 1864 en Hendrik Jansen in 1879. In de 19e en begin 20e eeuw wordt het huis herhaaldelijk ‘gemoderniseerd’. Vooral de onderpui is na 1887, toen de originele pui verdween, steeds naar de mode aangepast; van neoklassiek naar Jugendstil, naar vijftiger jaren, naar Provowit. In de jaren 70-80 van de vorige eeuw zat hier een seksshop, zoals die bijvoorbeeld ook zat in het later door ons gekochte huis op nummer 141.

Rol van Stadsherstel
Door een ‘korset’ gered

Toen dit eenvoudige huis met omlopende rechte lijst (XIX) werd aangekocht als één van de bedreigde monumenten was uiteraard bekend dat de toestand uiterst slecht was. Het pand werd ondersteund door een dubbele rij stutten.

Verder was het pand aan de voor- en zijkant volledig ingepakt met op-en-neren, zodat het als in een korset werd overeind gehouden. Maar dat het zó slecht was, dat direct na verwerving met medewerking van de Dienst Bouwtoezicht het gehele pand met spoed moest worden ontruimd en onbewoonbaar verklaard werd, was een ontwikkeling die zelfs door ons niet was voorzien. Vervolgens werden in overleg met Bureau Monumentenzorg restauratieplannen ontwikkeld, zodat in 1989 de restauratie kon beginnen.

Bij de restauratie heeft het pand een nieuwe fundering van gewapend beton gekregen, bestaande uit stalen buispalen, een gewapende betonvloer met ribben en een systeemvloer op de begane grond. Op de ribben is een stalen stabiliteitsportaal gezet om te voorkomen dat het pand nog verder naar de Utrechtsedwarsstraat overhelt. Ook moest op vele plaatsen huiszwam bestreden worden. Na de restauratie kwam er weer een tapperij in.

Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher

Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: F. Greven
Restauratieaannemer: P.F. Boer & Zn

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.