Burgemeester P.Ph. Paulplantsoen 6

De Delftse School beheerste de wederopbouwarchitectuur

Geïnspireerd op de 17-eeuwse liefdadigheidshofjes ontwierp Broeker gemeentearchitect Simons in 1954 een kleinschalig complex van 12 kleine, zelfstandige woningen voor ouderen. Anders dan veel andere hofjes is het niet omgeven door muren en wordt het doorsneden door de toegangsweg. Ondanks deze open structuur ademt het toch de geborgenheid van een hof uit. Het werd gebouwd in de kenmerkende sobere, traditionalistische bouwstijl voor die tijd: de Delftse School. Deze stroming (circa 1925 – 1955) beheerste de periode van wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog in sterke mate.

De schoonheid van de Delftse School lag volgens de aanhangers in de eenvoud: de architectuur moest ingetogen zijn en vooral niet te veel opvallen, zeker in het geval van woonhuizen. Hierbij werd veel gebruik gemaakt van dakpannen en hoge met pannen beklede daken. Daarnaast werd gezocht naar een goede harmonie tussen massa, ruimte en lichtval. Ons hof is daar een goed voorbeeld van: eenvoudige bakstenen woningen van één bouwlaag met een zadeldak en relatief grote raampartijen, omgeven door het groen van het plantsoen.

Van diaconiehuis naar nieuwbouw

Burgemeester P.Ph. Paul (Burgemeester van 1947 tot 1957) tekende het bestek. Deze Petrus Philippus Paul (1892-1960) was een Zeeuwse landbouwerszoon. Voor de oorlog was hij al actief in de politiek voor de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij, de voorloper van de PvdA. Toen Broek in Waterland een PvdA burgemeester zocht, solliciteerde Paul naar de functie.

Burgemeester Paul maakte zich hard voor de leefomstandigheden van de minder welgestelden. Zo was hij hevig verontwaardigd over de vissershuisjes in Uitdam, dat onderdeel uitmaakte van de gemeente, waar de bewoners zelfs niet rechtop konden staan vanwege de lage zoldering. Ook zorgde hij voor de verbouwing van het ‘Broeker Huis’ tot jeugdherberg en dorpshuis. Het Broeker Huis is een 18e-eeuws diaconiehuis dat tot de vordering in 1939 dienst had gedaan. Na de oorlog werd het huis teruggegeven aan de Gereformeerde Kerk. Toen er hernieuwde plannen waren om het gebouw als ouden van dagenhuis te gaan gebruiken besloot Paul tot de nieuwbouw van een kleinschalig complex in de weilanden aan de rand van het dorp. Sinds 1920 was er geen sociale woningbouw meer gerealiseerd, met Paul kwam daarin verandering.

Meer aandacht voor ouderen in de ‘verzorgingsstaat’

Het was begin jaren vijftig, de tijd van ‘Vadertje’ Drees, toen er voor het eerst meer aandacht kwam voor een zelfstandig bestaan van ouderen. Van oudsher werden ouderen regelmatig in huis genomen bij hun kinderen, al dan niet vrijwillig. Op het platteland was hier meer ruimte voor dan bijvoorbeeld bij de dicht opeengepakte gezinnen in een- of tweekamerwoningen, sloppen of kelders in de Amsterdamse binnenstad. Om de lasten te verdelen werd vader of moeder soms van het ene naar het andere kind verkast.

Bij welgestelden kon het andersom voorkomen, dat het kind thuis bleef wonen of – met of zonder gezin – weer introk. Dit kon goed uitpakken, maar het betekende in elk geval het inleveren van een zekere privacy.

Dit stond nog in geen verhouding tot de minder gefortuneerden die het ‘oudeliedenhuis’ wachtte, of het diaconiehuis, waar armen, wezen en ouden van dagen onder één dak leefden. Men sliep er op grote slaapzalen en de regels waren er streng: hoe laat de deur op slot ging, hoe laat men naar bed moest en of er bezoek ontvangen mocht worden.

In 1947 was door Drees, destijds minister van Sociale Zaken, de Noodwet Ouderdomsvoorziening ingevoerd, die in 1957 zou worden opgevolgd door de Algemene Ouderdomswet (AOW). Dit zorgde voor een basisinkomen voor ouderen. Ook kwam er meer oog voor huisvesting waardoor ouderen minder afhankelijk werden.

De bewoners namen contact met ons op

Het ouden van dagen hof, vernoemd naar de burgemeester die het bestek tekende, heeft dan ook een grote cultuurhistorische waarde voor het dorp. Daarnaast is het het enige complex in Waterland in de kenmerkende stijl van de wederopbouwperiode, dat ook nog eens goed bewaard gebleven is. Stedenbouwkundig past het goed binnen de kleinschalige structuur van het dorp. Deze argumenten zorgden ervoor dat het hof in 2015 de gemeentelijke monumentenstatus kreeg.

Het hof is inmiddels al lange tijd niet meer bestemd voor ouderen. Toen woonzorgcentrum Broekerhaven in 1975 de deuren opende, verkozen veel van de bewoners van het plantsoen dit nieuwe onderkomen. De vrijgekomen woningen aan het hofje werden daarop juist toegewezen aan jongeren. Het is een van de weinige kleinschalige complexen in het lagere huursegment van Broek en daarmee erg geschikt voor minder bemiddelde huurders zoals starters.

In de loop der jaren werd het complex echter minder interessant voor De Wooncompagnie, die destijds eigenaar was. Ondanks de monumentenstatus was grootschalige renovatie voor de woningbouwvereniging geen haalbare kaart. Sloop dreigde, tot een van de bewoners in 2018 contact met ons opnam. In goed overleg met de gemeente en De Wooncompagnie en mede dankzij een bijdrage van onze Vriendenvereniging lukte het ons om er een haalbaar project van te maken.