Het huis waar vier chirurgijns woonden
en werkten

Artist
B

Brouwersgracht 46

Brouwersgracht 46, Amsterdam

Stadsherstel heeft in augustus 2020 het authentieke rijksmonument Brouwersgracht 46 met korting gekocht van mevrouw De Langen. Zij was samen met haar zus eigenaar van het pand en zij woonden er met zeer veel plezier. Toen haar zus overleed, werd gezocht naar een mogelijkheid om mevrouw De Langen in het pand te laten wonen; dat is gelukkig gelukt en zo kon zij tot op het laatste moment in haar huis blijven. Het winkelwoonhuis heeft een interessante chirurgijnsgeschiedenis.

1630
Bouw
2020
Stadsherstel eigenaar
2023
Restauratie
Kom naar de open dag

Na de openstelling voorafgaand aan de restauratie en die tijdens onze jaarlijkse Vriendenwandeling toen het huis in restauratie was is nu opnieuw iedereen uitgenodigd om het resultaat van de restauratie van dit voormalige chirurgijnshuis te zien. Zo konden we kleurenonderzoek uitvoeren dankzij een Fonds op naam bij de Vrienden van Stadsherstel: Het Stadsherstel interieurfonds.

Kom op donderdag 15 februari tussen 15:00 en 16.30 uur (toegang vrij).
Bewoners
Zussen

De twee zussen De Langen waren begin tachtiger jaren op zoek naar een gezamenlijk huis in Amsterdam. Dat ze verliefd werden op het mooie grachtenpand, in toen toch wel een gribusbuurt, is wel bijzonder te noemen. “We hebben naar geen enkel ander pand meer gekeken. Wij hebben op het huis gewacht en het huis op ons”, vertelde Henriëtte de Langen.

Eigenlijk was het huis een beetje te duur, maar toen het naastgelegen huisje in de Binnen Visserstraat – dat al enkele jaren steeds van dezelfde eigenaar geweest was – er niet bij hoefde te worden gekocht, was de koop rond.

Toen de zusters De Langen het hoekhuis aan de Brouwersgracht betrokken, werd hen aangeraden eens een bezoekje te brengen aan het Stadsarchief Amsterdam om zo te bekijken of het pand een bijzondere geschiedenis kent. “We vielen gelijk met de neus in de boter, want we troffen daar Dudok van Heel aan die toevallig onderzoek deed naar de Chirurgijn Van Vijve die in ons pand aan de Brouwersgracht gewoond had en daar zijn chirurgijnswinkel runde”, vertelt Henriette de Langen.

“Voor de zusters de Langen werd het huis bewoond door Cees van Vulpen en Ad Rademakers, die hun huis het centrum maakten van een grote kennissenkring. Er waren discussieavonden over onderwijs, theater, homoseksualiteit en de positie van werkende jongeren, er waren huisconcerten en de themafeesten waren legendarisch.”
Deel uit ingezonden brief: van Henk Jan Gortzak, Haarlem.
Uit Het Parool op 15 feb. 2024.
Functie
Chirurgijnswinkel

Om haar knecht tot een huwelijk te dwingen werd hij zelfs opgesloten

Begin 18e eeuw werd hier gildeknecht Bernardus van Vyve (1684-1759) als waarnemer aangenomen in de chirurgijnswinkel van Margaretha Schrick, de weduwe van chirurgijn Pieter Cleveringh die hier 15 jaar zijn praktijk had gehad. Hoewel Van Vyve eigenlijk zou trouwen met een ander, wist deze weduwe – die al vijf jonge kinderen had – Van Vyve te verleiden en zij dwong hem met haar zwangerschap tot een huwelijk. Toen dit niet van harte ging, sloot zij hem zelfs op.

De andere huwelijkskandidate, Anna Centen, liet het er niet bij zitten en diende een bezwaar in tegen het voorgenomen huwelijk. De commissie van Huwelijkse Zaken boog zich over de zaak en kwam na vijf maanden met een uitspraak. Na het betalen van 700 gulden als genoegdoening aan Anna, was de weg vrij. De tijd begon toen ook te dringen, want Margaretha was inmiddels zeven maanden ‘heen’ en heel Amsterdam sprak schande van de onverkwikkelijke situatie.

Kort na het huwelijk legde Van Vyve met succes de chirurgijnproef af en hij werd een welgezien chirurgijn in Amsterdam. Twee zonen van Clevering en Schrick zouden eveneens chirurgijn worden.
Met het huwelijk liep het overigens minder goed af, al hielden ze het samen ruim 25 jaar uit: uiteindelijk nam Van Vyve toch de benen, zijn echtgenote berooid achterlatend.

Boven wonen
Melkmeisjesbrug

Als een bergklimmer naar boven

Enkele jaren geleden spraken wij Henriette de Langen over haar herinneringen. Op de vraag of de verdeling van het huis tussen haar en haar zus gelijk duidelijk was, gaf mevrouw De Langen aan dat het zeker meteen duidelijk was dat zij boven ging wonen en haar zus beneden. Ook toen haar zus overleed, wilde zij niet naar beneden verhuizen: “Mijn benen kunnen de steile trap beter aan dan het lopen op straat”. Haar dochter Francine Jageneau vulde aan: “Ze gaat ook echt als een soort bergklimmer omhoog. Overal zijn extra handvatten gemaakt, zodat ze de klim veilig naar boven kan maken”.

En de trap (gebouwd rondom een hergebruikte scheepsmast: over vroege voorbeelden van circulaire bouw gesproken!) is inderdaad steil, maar mevrouw De Langen had op de lichte verdieping een gezellig zitje tussen de boeken en planten gecreëerd, met door de voorramen prachtig uitzicht op de Brouwersgracht, de Herengracht en de Melkmeisjesbrug. En natuurlijk is het altijd een genot om op gelijke hoogte van natuurstenen geveltoppen en bomentoppen rond te kunnen kijken.

Verval
Armoede

Een gribusbuurt waar Stadsherstel monumenten opknapt

De in 1928 geboren Wassenaarse studeerde in Amsterdam medicijnen, zonder de studie te voltooien. Na verblijf in het buitenland en vervolgens in het zuiden van het land, kwam zij in 1981 met het gezin bestaande uit vier kinderen terug in Amsterdam. Vanaf die tijd werkte ze als vrijwilliger in een opvangcentrum voor psychiatrische patiënten. Op haar 67e werd haar zelfs nog gevraagd of ze daar voor een paar jaar een betaalde baan als coördinator wilde aannemen. En dat deed ze natuurlijk. Ze leidde een actief bestaan: ze roeide en fietste en toen dat niet meer ging brachten het openbaar vervoer of liften van anderen haar op de plekken waar ze wilde zijn. Zoals het Concertgebouw, het theater en het Hoofdstad-koor, waar ze tenor was. En ook dichtbij huis vermaakte ze zich goed: “Het is fijn wonen hier, ik kan een lekker wandelingetje maken over de Melkmeisjesbrug”.

Haar zus Miek was niet getrouwd en was hoogleraar kinder- en jeugdrecht. In een pand naast hun huis aan de Brouwersgracht werd de eerste kinderrechtswinkel ter wereld gevestigd, die zij in 1985 oprichtte. Ook was zij een van de initiatiefneemsters tot de kindertelefoon.

“Toen we hier gingen wonen, was het nogal een gribusbuurt. Je kwam hier niet graag op bezoek, er waren wat armoedige winkeltjes en de Binnen Visserstraat gaf veel overlast. Onze eerste kennismaking met Stadsherstel was in de jaren negentig toen wij met meer buurtbewoners uitgenodigd werden in de Binnen Visserstraat, om de door Stadsherstel gerestaureerde panden te bekijken. Dat wij toen uitgenodigd werden en we geen overlast meer hadden van de Binnen Visserstraat heeft er mede voor gezorgd dat we Stadsherstel uitnodigden voor een gesprek over de overname van het pand”.

Rol van Stadsherstel
Blijven wonen in geliefd huis

Na het overlijden van zus Miek de Langen in 2019, werden wij benaderd door de familie. Samen met mevrouw De Langen, haar kinderen en andere familieleden vonden wij deze mooie oplossing, waarbij mevrouw De Langen tot aan het eind in het door haar zo geliefde pand kon blijven wonen en wij de zorg ervan op ons hebben genomen.

Ook haar dochter Francine Jageneau gaf aan dat het heel fijn was voor de familie dat haar moeder er kon blijven wonen: “Het mooie is dat de band met de neefjes en nichtjes, de erfgenamen van onze tante Miek, door deze mooie oplossing veel hechter is geworden is. Zij vonden gelijk dat onze moeder, hun tante dus, in het pand moest blijven wonen. Dat Stadsherstel niet de hoofdprijs kan betalen was voor ons en hun totaal geen punt”.

Na het overlijden van mevrouw de Langen hebben we de familie de gelegenheid gegeven om afscheid te nemen van het pand en rustig het huis op te ruimen. Eind 2022 begonnen de voorbereidingen tot restauratie: asbest is verwijderd, Monumenten en Archeologie heeft na locatiebezoek een waardestelling opgemaakt, een bouwhistorisch rapport is geschreven en er is een quick-scan gemaakt van de aanwezige kleuren.

Bij de restauratie wordt isolatie aangebracht en worden duurzaamheidsmaatregelen getroffen zoals Lage temperatuurverwarming en ventilatie met warmteterugwinning. Na restauratie komen er twee woningen in het pand; de oplevering is naar verwachting eind van de zomer 2023.

Fonds op naam

Dankzij een fonds op naam bij de Vrienden van Stadsherstel: Het Stadsherstel Interieur Fonds is het mogelijk om verder onderzoek te doen en de historische kleuren op de 17e-eeuwse monumentale onderdelen terug te brengen.
Word ook Vriend
Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
Amstelodamum, Hoe de chirurgijnsweduwe Cleveringh-Schrick in 1710 haar knecht Bernardus van Vijve (1684-1759) tot een huwelijk dwong, drs. S.A.C. Dudok van Heel, 1983
Stadsarchief Amsterdam
Canon sociaal werk Nederland
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.