Aankoop: 4 arbeidershuisjes aan Zaanse Westzijde
Aan de Westzijde in Zaandam staan vier woningen onder één kap al jaren leeg. Wij konden de panden overnemen van woningcorporatie Parteon. Niet alleen krijgen ze nu hun oorspronkelijke gevel terug dankzij een bijdrage van onze Vrienden, ook zijn ze aangewezen als gemeentelijk monument.
Deze vier panden zijn niet ons enige bezit aan de Westzijde. Eerder al werden wij eigenaar van de Bullekerk, het Calff huis en het Geboortehuis. Naast het laatstgenoemde pand staan de houten arbeiderswoningen, in de bocht van de Westzijde en met de voorgevel direct aan de straat gebouwd. Onderhoud is hard nodig, ze staan al geruime tijd leeg of worden door anti-kraak bewoond.
Verkopen om als erfgoed te kunnen behouden
De staat van onderhoud en de benodigde inspanning en investering om de specifieke woningen aan te passen aan de eisen van de huidige tijd en ze zo te laten aansluiten bij de toekomstige portefeuille, waren reden voor woningcorporatie Parteon om ze aan ons te willen verkopen. Juist door het bijzondere karakter van de woningen voelt Parteon zich verantwoordelijk voor het behoud ervan.
Eerder al hebben Parteon en Stadsherstel intensief samengewerkt bij een grote reddingsactie van de Zaanse Schans en ook nu wist de organisatie ons te vinden als partij die erfgoed en monumentenzorg als kerntaak heeft en die bovendien binding heeft met de Zaanstreek.
Aan de voet van de fabriek
De houten arbeidershuisjes op nummer 173-179 zijn gebouwd aan het einde van de 19e eeuw en lagen aan de overkant van de gasfabriek die in 1859 tussen de Westzijde en de Zaan gebouwd is. Vermoedelijk zijn ze rond 1885 gerealiseerd voor arbeiders van deze fabriek, die eind jaren ’60 gesloopt is.
Van afbraakpand tot gemeentelijk monument
De rij arbeiderswoningen is een van de weinige goed bewaard gebleven voorbeelden van de sobere houtbouw in de Zaanstreek. De houtzaagmolen zorgde ervoor dat de Zaanstreek opbloeide tot het eerste industriegebied van Europa. Vanwege de veengrond en het makkelijk voorhanden zijnde hout werd hier in de 17e en 18e eeuw voornamelijk in hout gebouwd. En in tegenstelling tot de rest van Nederland vond de overgang naar bouwen in steen pas in de late 19e eeuw plaats. In die periode kende de Zaanstreek een tweede bloeiperiode van de industrie met de komst van grote fabrieken langs de Zaanoevers. Een groot deel van de Zaanse bevolking woonde destijds in kleine houten huisjes als die van ons rijtje. Deze relatie met zowel de Zaanse bouwtraditie als de lokale industriële geschiedenis maakt dat de woningen – een van de twee laatste blokken houten rijwoningen in de gemeente Zaanstad – grote cultuurhistorische waarde hebben. De gemeente Zaanstad heeft daarom besloten om ze de gemeentelijke monumentenstatus te geven.
Vrienden dragen bij aan restauratie
De huisjes bestaan uit een begane grond met zolder. Ze zijn twee aan twee gespiegeld. In het midden bevinden zich de twee voordeuren met daarnaast aan elke kant twee ramen en daarboven een grote dakkapel (Vlaamse gevel) met zadeldak. Het linker pand heeft een schuingeplaatst hoekraam, wat kenmerkend is voor de Zaanstreek. Dankzij een bijdrage van de Vrienden van Stadsherstel kunnen wij de arbeiderswoningen hun oorspronkelijke aangezicht terug geven.
Twee andere panden aan de Westzijde hebben ook veel te danken aan onze Vrienden. Het Calff huis aan Westzijde 38 is aan ons geschonken, inclusief een aanzienlijk bedrag voor restauratie en onderhoud van dit mooie pand. En onze Vrienden hebben ook bijgedragen aan de aankoop en herbestemming van de Bullekerk.
Meer informatie
– Het Calff huis (Westzijde 38)
– Westzijderkerk / Bullekerk (Westzijde 75)
– Het Geboortehuis (Westzijde 185)