In memoriam: Jan Hengeveld, boegbeeld van Stadsherstel

Met grote droefheid delen wij u hierbij mee dat Jan Hengeveld (Laren, 14 juli 1926 - Zelhem, 31 mei 2019), directeur van Stadsherstel van 1966 tot 1991, afgelopen vrijdag is overleden. Gedurende die periode, maar zeker ook daarna heeft hij zich met veel liefde en gedrevenheid ingezet voor het behoud van monumenten in en om Amsterdam. Zijn periode is zeer bepalend geweest voor de groei en financiële stabiliteit van onze organisatie.

De 2e directeur van Stadsherstel werd gespot in 1965 toen de heer H.H. Sillevis Smitt, van de Hollandse Sociëteit van Levensverzekeringen en zeer betrokken aandeelhouder van Stadsherstel, werd aangesproken door een man op de gracht. Het was iemand die het niet eens was met de uitbreiding van het kantoor van de Hollandse Sociëteit. De uitbreiding zou namelijk ten koste gaan van een mooi grachtenpand. Zij raakten in gesprek en Sillevis Smitt zag direct in deze man, de heer drs. Jan Martinus Hengeveld, die kennelijk zeer in monumenten geïnteresseerd was, een goed directeur voor Stadsherstel waar toen behoefte aan was. Als afgestudeerd econoom was Hengeveld werkzaam bij de Koninklijke Papierfabrieken van Van Gelder Zonen. Zijn grote belangstelling voor het restaureren van monumenten in de Amsterdamse binnenstad maakte hem zeer enthousiast voor deze nieuwe functie.

​V.l.n.r.: Wim Eggenkamp – 3e directeur, Jan Hengeveld – 2e directeur, Onno Meerstadt – 4e en huidige directeur Stadsherstel

In een interview uit 1991 gaf Hengeveld aan:

Tijdens mijn studie in Amsterdam, en later op weg naar mijn werk bij Van Gelder, liep ik door de binnenstad, waar toentertijd veel huizen vervallen waren. Ik zag dat een organisatie als Stadsherstel zich gelukkig het lot van de binnenstad aantrok en deze weer aantrekkelijk als woon- en werkomgeving trachtte te maken. Toen mij in 1966 werd gevraagd om in dienst te treden bij Stadsherstel heb ik niet lang geaarzeld.

En zo begon een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van onze mooie organisatie.

Van 84 naar 350 panden

In de eerste 10 jaar Stadsherstel, de jaren voor Hengeveld, waren er 26 restauraties uitgevoerd en was de organisatie eigenaar van 84 monumenten in de binnenstad van Amsterdam. Daarmee had zij de doelstelling, die haar oprichters in 1955 hadden geformuleerd, gerealiseerd. Er was een begin gemaakt met het keren van het verval van de binnenstad door panden te kopen, te restaureren en weer verhuurbaar te maken. Na deze 10 jaar liet de heer Hengeveld het huizenbezit, in zijn ruim 25 jaar, groeien tot meer dan 350 panden en talloze restauraties. “Ik ben altijd weer zeer blij over het feit dat er weer een stukje binnenstad gered is van verpaupering. Tijdens wandelingen door de stad geniet ik dan ook telkens weer van de dingen die mede dankzij Stadsherstel bereikt zijn”. En dat genieten deed hij niet alleen. Zijn zoon P.P. Hengeveld herinnert zich bijvoorbeeld nog dat hij als klein jongetje met zijn vader voorop de fiets op zondag door de stad reed om foto’s te maken van panden voor Stadsherstel.

​Op Reguliersgracht 11-13, pakhuis De Zon en De Maan, heeft Jan Hengeveld jarenlang gewoond

In de gevel van Reguliersgracht 13 zit een gevelsteen, de vergulde letters vormen de naam 'Hengeveld'

Van directeur tot commissaris

Na een dienstverband van ruim 25 jaar neemt de heer Hengeveld, vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, op 30 mei 1991 afscheid van Stadsherstel. Hij is de man geweest die Stadsherstel daadwerkelijk tot ontplooiing wist te brengen. Hij stond in de Amsterdamse binnenstad bekend als hét gezicht van de organisatie: Mister Stadsherstel.
In het jaarverslag van Stadsherstel van 1990 staat het volgende over hem vermeld:

Gedurende ruim 25 jaar heeft de heer Hengeveld met groot enthousiasme onvermoeibaar zijn leven en werk gewijd aan Stadsherstel. Door hem wordt een indrukwekkend spoor van restauraties achtergelaten, culminerend in de restauratie van de Amstelkerk. De grote betekenis die Stadsherstel voor Amsterdam heeft als restaurerende instelling is in grote mate te danken aan onze scheidende directeur.

Teneinde gebruik te kunnen maken van de specifieke kennis op het gebied van de restauratie-activiteiten werd de heer Hengeveld benoemd tot commissaris van de organisatie. Op de uiterst druk bezochte afscheidsreceptie in de pas geredde en gerestaureerde Amstelkerk werd gelijk de nieuwe directeur de heer Wim Eggenkamp voorgesteld.

Vriend tot op het laatste moment

Maar ook na deze periode bleef Hengeveld zijn organisatie en de Vrienden trouw. Hij was tot vorig jaar nog altijd met zijn vrouw Pauline Hengeveld-Brand aanwezig bij de Vriendenrondvaart en de Ledenvergadering en zij hadden beiden vorig jaar tijdens de crowdfundactie een pilaster van de Haarlemmerpoort geadopteerd. Hij was groot fan van deze acties en deed altijd met veel enthousiasme mee. Daarvoor spande hij zich, vanaf de oprichting van de Vrienden in 1981, ook persoonlijk in voor de Vereniging. Vrienden uit die tijd zullen zich zijn voordrachten en lezingen nog wel herinneren en ook was hij een zeer onderhoudende gids tijdens de jaarlijkse Vriendenrondvaart.
In 1998 kreeg Hengeveld bij zijn afscheid als commissaris voor zijn activiteiten voor de monumentenzorg in binnen- en buitenland de welverdiende Europa Nostra Award uitgereikt.

Wij zullen de enthousiaste Jan Hengeveld zeker missen bij Stadsherstel en niet vergeten wat hij voor onze organisatie en voor de monumenten in en om Amsterdam gedaan heeft. Wij zijn hem daarvoor veel dank verschuldigd.

​Bij de receptie van Stadsherstel staat een borstbeeld van Jan Hengeveld. Ontwerp Lidy Brans