Ca. 1650
Bouw 1e deel
H
Het Noorderhuis
Kalverringdijk 17, ZaandamIn 1970 werd dit zeer vervallen huis naar de Zaanse Schans gebracht. Hierin opende twee jaar later koningin Juliana een museum waar de bezoeker zich in de 19e eeuw waant. Toen het museum sloot werd het een erfgoedlogies.
1725
Eerste verbouwing
1914
Laatste verbouwing oude plek
2010
Museum dicht
Nu
Erfgoedlogies
Oorspronkelijke plek
Van ouds het Noorderhuis
Het oudste deel stond vanaf 1650 in Zaandijk
Het Zaanse koopmanshuis stond oorspronkelijk in Zaandijk (Lagedijk 240) en werd in oktober 1970 op dekschuiten overgebracht naar de Zaanse Schans.
Toen het gedeeltelijk bakstenen pand aan de Zaandijk stond is het in de loop der eeuwen meerdere keren van uiterlijk veranderd. Het voorhuis, het oudste deel komt uit omstreeks 1650. Het werd gebouwd voor Gerrit Luytsz. en Trijn Pietersdr. In 1725 volgde de aanbouw van de achterkamer, waarna het huis in 1750 werd uitgebreid met een portaal en een luchthuis.
In 1800 liet eigenaar Jan van Bergen het nogmaals vergroten en verfraaien. Daarbij werd het onderste deel van de houten voorgevel vervangen door steen en verdween de deur in het midden van de gevel, de zogenaamde dode deur. De betimmering in de voorkamer werd veranderd en aan de toenmalige mode, de Empirestijl, aangepast. Om de bedstedes, die zich in deze kamer bevinden, plaatste men een koof opgesierd met gemarmerde houten pilasters. De gang die langs de voor- en achterkamer loopt dateert uit 1800. De ruimte rechts van de gang is aangebouwd in 1870.
Gebruik
Geschiedschrijver Honig
Voor zijn privécollectie van de Zaanstreek
In 1914 kocht de Zaandijks geschiedschrijver Gerrit Jan Honig (1864-1955) het pand. Hij liet het verbouwen en moderniseren ten behoeve van zijn verzamelingen. Een rijkversierd snijraam afkomstig van een gesloopte directeurswoning van firma Koning & Boeke, een verzekeringspartij uit Zaandijk, werd bij deze verbouwing boven de voordeur aangebracht. Ook werden toen de grisailleschilderingen, ‘witjes’ in de voorkamer aangebracht. Op het bord boven het raam zijn de namen te lezen van de opeenvolgende eigenaren.
Gerrit Jan Honig begon zijn verzameling toen hij in het koopmanshuis d’Mol woonde wat naast dit huis stond. De omvangrijke privécollectie bestond uit voorwerpen, tekeningen en schilderijen. Het verzamelen van alles en nog wat dat met de Zaanstreek te maken had hij niet van een vreemde, zijn vader was een rasverzamelaar. Jacob Honig Jansz Jr. (1816-1870) was gehuwd met Neeltje Mulder en had een imposante collectie bijeen bracht waarvan een groot gedeelte nog altijd te bewonderen is in het Zaans Museum.
In de crisisjaren liep het onderhoud aan zowel Het Noorderhuis als d’Mol sterk achteruit. Dat werd er niet beter op na het overlijden van Gerrit Jan Honing in 1955.
Zaanse Schans
Huis van een koopmansfamilie
Door de erfgenamen cadeau gedaan
In 1970 werden beiden historische woonhuizen door de erfgenamen cadeau gedaan aan de Zaanse Schans. Nadat de huizen waren overgeplaatst werd het voorste gedeelte van Het Noorderhuis ingericht als museum met tal van meubels, kostuums, schilderijen en gebruiksvoorwerpen die een fraai beeld gaven van het wonen en leven van een Zaanse koopmansfamilie in de 19e eeuw.
De kostuumpoppen die in beiden stijlkamers zijn geplaatst stonden daarbij centraal. Zij waren gekleed in oorspronkelijke Zaanse klederdracht, compleet met rokken en jasjes van linnen, wollen of zijden damaststoffen in prachtige kleuren. In 1972 werd Het Noorderhuis door koningin Juliana geopend als museum en woonhuis.
Rol van Stadsherstel
Interieur blijft toegankelijk
Het museum werd twintig jaar lang beheerd door Dirk en Lyda Kind-Bosman en was een van de weinige panden die van binnen te bezichtigen was. Toen het pand leeg kwam te staan had de Stichting de Zaanse Schans geen geld meer voor de exploitatie. De stichting had even daarvoor al een twintigtal monumenten aan Stadsherstel verkocht zodat ze het hoofd boven water kon houden en de broodnodige aanpassingen aan de Zaanse Schans mogelijk kon maken.
De stichting had een mooie Europese subsidie gekregen maar het ontbrak aan de nodige eigen middelen die een vereiste was om van de subsidie gebruik te mogen maken. Daarom verkocht ze dit pand aan Stadsherstel. Toen de Stichting de Zaanse Schans enkele jaren later weer boven Jan was kocht ze de panden terug.
Toen dit pand en het naastgelegen koopmanshuis d’Mol beide leegkwamen kwam het idee naar boven om de beide gebouwen te herbestemmen tot erfgoedlogies bestemming zo zou het bijzondere interieur toegankelijk blijven voor publiek. Dit was een fijne aanvulling voor de Zaanse Schans waar mede door de internationale economische crisis van toentertijd een terugloop van buitenlandse toeristen gold.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
De Digitale Zaanstreek
De Zaanse Schans
Zaanwiki
Oneindig Noord-Holland
