Seinwezen

De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij, opgericht door Amsterdammers

De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM of HSM) werd op 8 augustus 1837 in Amsterdam opgericht en was de eerste Nederlandse spoorwegmaatschappij. De oprichters waren civiel ingenieur Willem Christiaan Brade en de zakenmannen Serrurier en Le Chevalier, allen uit Amsterdam.

De eerste treinen van de spoorlijn Amsterdam-Haarlem uit 1839 werden getrokken door de locomotieven Arend en Snelheid. Het eerste station dat Amsterdam bediende was d’Eenhonderd Roe en lag ongeveer ter hoogte van de huidige Van Hallstraat. Destijds was dit nog grondgebied van de buurgemeente Sloten.

In 1842 kwam er een station bij, de Willemspoort/Haarlemmerpoort aan de westkant van de stad, op de plek waar nu het Westerpark ligt. Verderop, richting centrum, aan de Haarlemmer Houttuinen bij het Singel, verrees in 1884 het hoofdkantoor van de maatschappij, gebouw Droogbak, ontworpen door Christiaan Posthumus Meyjes sr. Van 1878 tot 1889 was het Station Droogbak vertrekpunt voor de treinen van de HIJSM naar Haarlem en Zaandam, tot de opening van het Centraal Station op 15 oktober 1889.

Hoofdgebouw van het Seinwezen

In 1915 liet de HIJSM het pand Seinwezen bouwen, officieel het Hoofdgebouw van het Seinwezen der Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) geheten. In 1936 ging de HIJSM over in de Nederlandse Spoorwegen (NS).

Het Seinwezen behield zijn taak tot in de jaren ’90 van de vorige eeuw als onderafdeling van de dienst Weg & Werken, die het onderhoud van de spoorbaan, wissels, seinen en overwegen verzorgde. Het typisch industrieel erfgoed is sinds 2012 een gemeentelijk monument en ligt tussen de spoorlijn Haarlem-Leiden en de tuinen van de huizen aan de Duvenvoordestraat, acht minuten lopen van het station van Haarlem. Omdat het niet meer dienstdeed als hoofdgebouw voor het Seinwezen, verkocht de NS het pand in 2007.

21 seinwachters langs de 1^e lijn

In 1839 stonden langs de eerste spoorlijn 21 seinwachters. Die werden zo opgesteld, dat zij elkaar konden zien en met witte of rode seinvlaggen gaven zij elkaar een teken door, of de trein veilig kon passeren of moest worden tegengehouden.

Honderd jaar later in 1939 drukte een onzichtbare man op een eenzaam seinhuis zijn “venster” en maakt de baan vrij voor iedere treinbeweging die nodig is. “De seinhuiswachter van een elektrische installatie legt met een simpele handbeweging wissels om of trekt de seinen, zoo eenvoudig als wij in onze woonkamer de schemerlamp aanklikken”, lezen we in een krantenartikel uit 1939.

Eerste collectieve zonnepanelendak van Noord-Holland

Vanaf 1999 was Baud Schoenmaeckers met zijn communicatiebureau op het gebied van klimaatverandering huurder van het Seinwezen. Tot hij eind 2010 dacht: Pratice what you preach! Hij kocht het pand en verduurzaamde het.

Duurzaamheid was een belangrijk speerpunt bij de restauratie alsook de verbindende rol in de buurt van het Seinwezen. Dat komt samen in het collectieve zonnepanelendak, van 110 panelen, dat door 22 buurtbewoners is gefinancierd. Hier is een tijdelijk recht van onderopstal voor gevestigd, een belangrijke basis voor de binding met de buurt. Daarnaast ontmoet men elkaar op de maandelijkse buurtborrel met optredens van regionale opkomende bandjes.

Het Seinwezen is uitgegroeid tot een multifunctioneel gebouw, een inspirerende plek om te werken, te vergaderen en elkaar te ontmoeten. De zalen lenen zich uitstekend voor workshops, borrels, culturele activiteiten en zelfs kleine festivals.