Museum Amsterdam Noord

Het laat het gezicht zien van Amsterdam Noord

Stadsdeel Noord is een bezoek waard, vanwege de bewoners, industrieel erfgoed, tuindorpen en het landelijke karakter. Ook is Museum de Noord een welkome aanvulling. Het is gevestigd in het voormalige badhuis dat wij in 2008 restaureerden.

Het museum geeft een brede blik op Amsterdam Noord en betrekt zowel de bezoekers als de omgeving op een actieve manier bij tentoonstellingen en activiteiten. Het laat het gezicht van Noord zien door (onder andere) het vertellen van uiteenlopende verhalen van bewoners en het tonen van werk van de kunstenaars en creatieve mensen in de buurt, in zogenaamde buurt geregisseerde tentoonstellingen.

Jaarlijks wordt in de herfst een oproep gedaan voor tentoonstellingsvoorstellen van scholen, buurt- en welzijnsorganisaties, historische genootschappen en natuurlijk bewoners van Amsterdam Noord. De verhalen worden verzameld en vervolgens vormgegeven door de creatieve industrie van Amsterdam Noord. Zo verbindt het museum tevens de bewoners van Noord en de creatieve sector. Er is er onder andere een tentoonstelling geweest over ‘Voetbalhelden uit Noord’ en ‘Over de brug’, met een historisch overzicht van de belangrijkste ontwerpen van een brug over het IJ.

In het museum wordt ook vergaderd, er worden lezingen gehouden en de zaal kan worden gehuurd.

Het museum is normaal geopend van do t/m zo van 13.00 tot 17.00 uur. museumamsterdamnoord.nl

De Poolse Ludwik Lejzer Zamenhof bedenker Esperanto

De Zamenhofstraat is genoemd naar Ludwik Lejzer Zamenhof (1859-1917) een Poolse oogarts, polyglot en filoloog. Hij werd vooral bekend als bedenker van de internationale hulptaal Esperanto. Zijn moedertalen waren Russisch, Jiddisch en Pools (volgens biografen A. Zakrzewski, E. Wiesenfeld) maar hij sprak ook vloeiend Duits. Later leerde hij Frans, Latijn, Grieks, Hebreeuws en Engels en hij had ook interesse in Italiaans, Spaans en Litouws.

Zamenhofs geboorteplaats Białystok is tegenwoordig een Poolse stad die destijds deel uitmaakte van de Litouwse provincie van het Russische Tsarenrijk. Er waren in deze stad veel etnische conflicten. Van de dertigduizend inwoners, was ongeveer tien procent van Poolse, zeventien procent van Duitse, dertien procent van Russische en zestig procent van Joodse afkomst.

Door deze verscheidenheid werden in Białystok veel verschillende talen gesproken: Duits domineerde in de open wijken, Pools werd gebruikt in de intellectuele kringen, Jiddisch was de taal van de handel en commercie, boeren spraken vaak Wit-Russisch en de officiële taal was Russisch. Zamenhof – zelf een meertalige jood – voelde zich op jonge leeftijd al aangetrokken tot dit probleem. Hij concludeerde dat miscommunicatie de oorzaak was van de ellende in zijn dorp en wilde een taal maken die iedereen in zijn stad kon verstaan.

Vogeldorp bestaat al meer dan 100 jaar

In april 1917 werd door Burgemeester & Wethouders een voorstel gedaan tot de bouw van 3500 woningen. Het plan werd door de gemeenteraad aanvaard, op één onderdeel na. Het in de Buiksloterham neerzetten van 650 tijdelijke houten noodwoningen met een levensduur van twintig jaar werd afgewezen. Maar omdat de particuliere bouw stillag wegens de oorlogsomstandigheden in Europa, werd vijf maanden later alsnog besloten tot de bouw van bijna 500 semi-permanente woningen, maar nu van steen. Die woningen – met een geprojecteerde levensduur van 35 jaar – moesten worden neergezet in de Nieuwendammer- en Buiksloterham en kwamen bekend te staan als Vogeldorp en Disteldorp. Begin 1918 werd met de bouw ervan begonnen.

Vanwege de voortdurende woningnood bleven de semipermanente woningen na 35 jaar nog staan. Aan het einde van de eeuw waren ze echter zodanig slecht geworden dat de eigenaar, Woningbedrijf Amsterdam, ze wilde slopen. Hiertegen kwamen de bewoners in verzet. Beide dorpen kregen in 1997 de status van gemeentelijk monument en werden overgedragen aan woningstichting De Key, die ze restaureerde.

Stolpboerderij met Amsterdamse School

Vanwege het tijdelijke karakter van de woningen in Disteldorp en Vogeldorp waren hier geen badvoorzieningen in ondergebracht. Daarom werd bij beide dorpen een badhuis neergezet. Op 15 december 1919 werden de identieke gebouwtjes geopend.

Vanwege het landelijke karakter van de omgeving kreeg het badhuis de vorm van een Noord-Hollandse stolpboerderij. Het badhuis had een capaciteit van zes stortbaden, één kuipbad en was afwisselend geopend voor mannen en vrouwen. Berend Tobia Boeyinga was de ontwerper van de Vogelbuurt en van het badhuis.

Het pand heeft de volgende kenmerken van de Amsterdamse School:
• Horizontale lijnen
• Steil dak
• Versierde schoorsteen

In 1977 was de gemeente van plan om dit badhuis te sluiten. Dat was in een tijd dat maar liefst 38% van de Amsterdamse huishoudens nog geen bad of douchevoorziening had. Gelukkig kon de buurt dat tegengaan door zich te beroepen op een eerdere toezegging dat het badhuis pas zou sluiten als alle woningen in de buurt een wasvoorziening hadden. Dit was gepland in 1981. Ze kregen het ook voor elkaar dat het badhuis niet alleen op dinsdag van 8.45- 16.00 maar ook op vrijdag van 13.15- 21.30 geopend was.