1924
Bouwjaar
R
Ruysdaelkade voormalig gemaal
Ruysdaelkade 2-4, AmsterdamDit door de Dienst Publieke Werken ontworpen rioolgemaal had al een tijdje zijn functie verloren. Het was bij aankoop een zeer verwaarloosd ensemble, maar had nog wel zijn schoonheid. Na herbestemming vestigde het Amsterdams Monumenten Fonds zich hier, totdat dit fuseerde met Stadsherstel.
1987
Geen gemaal meer
1994
Stadsherstel eigenaar
1996
Restauratie
2002
Verbouwing
Nu
Bedrijfsruimte
Complex
Rioolgemaal F
Van 1925 tot 1987 een rioolgemaal
Bij het noordelijke uiteinde van de Ruysdaelkade staat een klein complex van vier gebouwtjes binnen een muur. Op het complex was vanaf 1925 een rioolgemaal gevestigd. In 1987 werd het riool wegens veroudering buiten werking gezet.
Ooit stond hier herberg Het Polderhuis, met daarnaast een overhaal voor bootjes. Deze zijn in 1924 gesloopt en vervangen door deze Amsterdamse Schoolbebouwing. Het voormalige rioolgemaal F is een van de zeven gemalen (A t/m G) die de gemeente in het begin van de 20e eeuw liet bouwen. Het complex bestaat uit een bovengronds en een ondergronds deel. In het hoofdgebouw waren vroeger de pompen opgesteld, met daaromheen gegroepeerd drie kleinere schaft – douche – en toiletgebouwen. Het rioolgemaal omvat naast deze vier door de ommuring verbonden gebouwen ook drie ondergrondse kelders. In deze kelders, met een diepte van bijna 6½ meter onder zeeniveau, kwam het rioolwater binnen. Het vaste vuil bleef hier in roosters hangen en werd door zogenaamde gemalenlopers los geschraapt en in bakken met een hijskraan afgevoerd.
Architect
Publieke werken
Amsterdamse School
De ontwerper van dit gemaal is niet bekend, omdat de architecten van de dienst der Publieke Werken hun ontwerptekeningen meestal niet signeerden, maar er zijn bronnen die melden dat Allard Remco Hulshoff (1880-1958), directeur van Publieke Werken, de architect was. De gebouwen vallen, met hun kenmerken van de strakke Amsterdamse School, op in het straatbeeld.
Kenmerken van Amsterdamse school bij dit complex zijn onder andere:
- -baksteen met een bijzonder patroon van het metselwerk
- -steile daken
- -een schoorsteen in de vorm van torentje
- -laddervensters
- -horizontale lijnen
Rol van Stadsherstel
Fusie met AMF
In 1987 was het gemaal zo verouderd dat het buiten werking werd gesteld. Het werd in 1993 door Stadsdeel Zuid verkocht aan het AMF, Amsterdams Monumenten Fonds, die na een renovatie haar kantoor vestigde in het hoofdgebouw. Het AMF fuseerde in 1999 met Stadsherstel en verhuisde daarmee naar de Amstelkerk.
Het Amsterdams Monumenten Fonds was in 1992 begonnen als stichting, met als doel het behoud van twee door slopingsplannen bedreigde neogotische kerken: de Vondelkerk en de Posthoornkerk. Zij ontwikkelde zich verder tot een reddingstoevlucht voor grotere gebouwen met weinig of geen woonfunctie, met de bedoeling deze panden zoveel mogelijk open te stellen voor publiek. Stadsherstel daarentegen was in 1956 opgericht om met name de woonfunctie terug te brengen in de stad. Omdat Stadsherstel zich ook steeds meer ging richten op niet woonhuismonumenten, was op een gegeven moment een fusie tussen beide organisaties een logische keuze. En zo geschiedde. In 1999 gingen de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel en Het Amsterdams Monumenten Fonds verder onder de naam Stadsherstel Amsterdam.
Het hoofdgebouw van het rioolgemaal is direct bij aankoop gerestaureerd. De bijgebouwen zijn na elkaar aangepakt en de ommuring is als laatste in 2002 gerestaureerd. Het rioolgemaal is sinds de herbestemming steeds in gebruik bij organisaties in de erfgoed – en kunstwereld.
Er zijn altijd mensen die ingrijpen als er iets fout dreigt te gaan, die hun nek uitsteken en risico’s durven nemen in de periode dat zij pioniers zijn.
Maarten de Boer, directeur AMF
Organisatie
Overname stichtingen
Wij nemen graag de zorg van monumentenorganisaties over
Onze geestelijk vader Geurt Brinkgreve verwoordt het samenwerken/samengaan van monumentenorganisaties heel helder:
“Op buitenstaanders maakt de hoeveelheid rechtspersonen, stichtingen, verenigingen en vennootschappen soms de indruk van een versnippering van krachten. Het tegendeel is waar. Elk van de initiatieven is gericht op een bepaald duidelijk omschreven doel, wekt daarvoor belangstelling en werft bijdragen. Na de pioniersfase, die veel belangeloze inzet van de bestuurders vergt, volgt de consolidatie, en dan komt het op de toekomstgerichte beheer. Dat is een heel ander soort werk dan het op gang brengen van een restauratie, en die situatie legt de vraag op de bestuurstafels; hoe gaan we verder? “
Geurt wist waarover hij sprak. Hij had tal van stichtingen opgezet en daarmee vele monumenten gered. De door hem geredde monumenten Het West Indisch Huis en het De Pinto Huis zijn beiden na verloop van tijd aan Stadsherstel overgedragen, om de panden een goede en solide toekomst te kunnen geven. De laatste jaren merken wij dat steeds meer organisaties de zorg voor het door hen geredde pand aan ons willen overdragen. Een taak die wij, naast het redden van monumenten, heel graag op ons nemen.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Boek Veldboeket met distels – Veertig Jaar Diogenes. Door Geurt en Maarten Brinkgreve (ISBN: 9789068682496)
Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratieaannemer: Konst en Van Polen/BAM Bouw B.V. te Alkmaar
