Oudezijds Voorburgwal 67

Getekend tijdens VOC en WIC reizen

Er zijn verschillende dieren in Amsterdamse gevels afgebeeld. Een kat of een vogel namaken is niet zo moeilijk voor de ambachtslieden. Maar hoe wisten ze bijvoorbeeld in de 17e eeuw hoe een olifant eruitzag? Of zoals in het geval bij dit pand: een dolfijn, die de hijsbalk in de klokgevel versiert?

In de zeventiende eeuw brengt de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) specerijen van de Molukken, tin uit Malakka, katoen en zijde uit India en porselein en thee uit China mee. Maar ook vervoert zij dieren van de ene naar de andere plek. Europese dieren gaan mee en exotische komen terug of worden onderweg in tussenhavens verhandeld. Ook de West-Indische Compagnie (WIC) en losse handelaren brengen exotische dieren mee.

Onderweg worden ze nauwkeurig beschreven in dagboeken en nagetekend zodat wij nu ook weten hoe het er toen aan toe ging. De dieren die niet mee konden werden in het land zelf beschreven en nagetekend.

De dieren die wel mee konden naar Nederland vonden hun weg naar botanische tuinen, vorstelijke en rondreizende menagerieën (een voorloper van de moderne dierentuin) rariteiten- en naturaliënkabinetten.

Exotische dieren midden in de stad

De dieren die hier aankomen zijn meestal bontgekleurde papegaaien en kleinere apensoorten, maar soms is er ook een jonge Indische olifant of pantserneushoorn bij. Amsterdam is behalve stapelmarkt voor niet-levende goederen ook een stapelmarkt voor dieren.

Tussen de Kloveniersburgwal en de Groenburgwal is vanaf 1675 meer dan 100 jaar een menagerie met dieren. Er zijn onder andere leeuwen, luipaarden, tijgers, struisvogels, apen en papegaaien. Het is een dierenzaak in de open lucht waar men dieren kan kopen maar ook kan men er, na het betalen van entreegeld, komen kijken. De zaak van Blaauw Jan, midden in het oude centrum van Amsterdam, is internationaal een begrip.

De eerste koning van Holland, de broer van de Keizer van Frankrijk Napoleon, heeft ook een privéverzameling dieren aangelegd. Zo heeft hij leeuwen, een zwarte beer, een tijger, een luipaard, een wolf en diverse exotische vogels. Deze dieren kunnen een tijdlang in de Hortus Botanicus worden bekeken.

Onze dolfijnen zullen toen niet hier aangekomen zijn, maar de overdracht van het uiterlijk van deze dieren is via schetsboeken tot de ambachtslieden gekomen.

Het maakt een verwaarloosde indruk

In het pand met de dolfijnen in de gevel zat rond 1884 de gebroeders Snel, verkopers in Thee. In 1950 was A.D.V. Schoolboekhandel er gevestigd en in 1994 een coffeeshop genaamd Dreadlock.

Later stond het pand in het gepresenteerde eindrapport ‘Verwaarloosde panden in de binnenstad’, samengesteld onder auspiciën van GroenLinks Amsterdam-Centrum en de Bond Heemschut. Daarbij werd aangetekend dat het hele rijksmonument een verwaarloosde indruk maakt. Die constatering is een understatement.
Het architectonisch zeer fraaie pand oogt miserabel en bij een blik op het interieur wordt men alleen maar treuriger. Toch staat dit pand op een prominente plaats aan de Oudezijds, recht tegenover de Oude Kerk, met een prachtig uitzicht op dit juweel en het daaromheen gelegen plein.

Het pand ligt in de kern van het 1012-gebied, het gebied dat van gemeentewege toen volop in de belangstelling stond in een poging om tot opwaardering te komen. Binnen de 1012-aanpak maakte deze gevelwand onderdeel uit van weer een speciale actie, de verfraaiing van het Oude Kerksplein als hart van het project. Hiervoor werd een aparte werkgroep geformeerd.

Stadsherstel nam als grootste monumenteneigenaar in 1012 deel aan het reguliere 1012-overleg, ‘Chique en Louche’ genaamd. Daarnaast dachten onze mensen mee in de werkgroep Oudekerksplein. Meedenken is natuurlijk altijd goed, maar de klassieke methode van Stadsherstel is voor ons effectiever: gewoon probleempanden en -plekken opkopen en zorgdragen voor daadwerkelijke herstelactiviteiten.

Hollands classicisme

Vervolgens ging de restauratie voorspoedig verder, totdat bleek dat de architect een meetfout had gemaakt in de tijd dat de zolder nog door honderden duiven (met bijbehorende, niet in te ademen lucht) werd bewoond. De balklaag zat net te laag om te voldoen aan de minimale eis voor woonruimte (ook binnen de marges van een monument). Nu is de zolder uiteindelijk geen aparte woning geworden, maar betrokken bij de tweede verdieping. Veel balkkoppen zijn hersteld en prachtig in het zicht gekomen.

Het natuursteen en metselwerk van de klokgevel met festoenen uit het laatste kwart van de zeventiende eeuw is gerestaureerd mede dankzij een gift van de Vrienden. De top met dolfijnen in de omlijsting om het hijsbalkgat en de twee oeils-de-boeuf (kleine ovalen of ronde ramen, letterlijk ‘ossenogen’) schitteren ook weer als voorheen, mede doordat de gevel weer goed in de olie zit. De versierde stoep en deur met empire roedeverdeling en snijramen zijn ook in ere hersteld.