1622
Bouwjaar
K
Keizersgracht 99
Keizersgracht 99, AmsterdamIn dit 17 eeuwse huis kwamen verschillende mensen over de vloer. Van Pierre Cuypers tot handelaren in de wapenindustrie. Maar het is ook het huis waarin een kunstenaar zijn broer portretteerde en Frans Hals maakte van de toenmalige eigenaren gedurfde schilderijen.
1966
Stadsherstel eigenaar
1971
Restauratie
Nu
Kantoor
Het huis
Cassier wisselbank
De eigenaar staat op het oudste overschrijfbriefje
De geschiedenis van het pand aan de Keizersgracht begint in 1617, als de apotheker Jan Reijnierszn. dit erf samen met het buurerf koopt. Hij laat er in 1622 twee huizen op zetten; de huidige nummers 97 en 99. Op oude tekeningen is te zien dat de huizen bij elkaar horen, al zijn het geen exacte kopieën van elkaar. Beide huizen zouden later gered worden door Stadsherstel.
In 1624 verkoopt de apotheker het huis aan de mandenmaker Hendrick Janszn. Leenman. Hij had eerder al nummer 97 gekocht. Jan Reijnierszn. blijft op het achterste deel van het perceel wonen, waar hij erg gesteld is op zijn privacy. Daarom eist hij in de verkoopakte dat er aan de achterkant van het huis geen ramen mogen komen. Beide panden worden later door Leenman verkocht aan Jeronimus Le Febre, waarna nummer 99 openbaar verkocht wordt in 1629, omdat Le Febre geldproblemen had.
De nieuwe eigenaar is Dirck Claesz Helt, een kassier bij de Amsterdamsche Wisselbank (voorloper van de huidige Centrale Bank) die zichzelf onsterfelijk maakte omdat zijn handtekening op het oudst nog bekende voorbedrukte overschrijfbriefje van de wisselbank staat. Na vier maanden verkoopt hij het huis aan Maria Barwijns, weduwe van Steven Geraerts.
Bewoner
Kanonnenkoning
Gevlucht voor de Spaande inquisitie
Maria is een dochter van Bernard Barwijns, een rijke protestantse koopman uit Antwerpen. In 1585 is hij die stad met zijn dochters en vrouw ontvlucht toen deze door de Spaanse troepen werd bezet. De man van Maria is koopman annex kopergieter uit Luik. Ook is hij gevlucht voor de Spaanse Inquisitie. Zijn zus trouwt met een andere gevluchte Luikenaar; Louis de Geer, de latere kanonnenkoning.
De families de Geer, Trip en in mindere mate ook Geraerts vormen de drijvende kracht achter de enorme impuls die ze de Nederlandse wapenindustrie zouden geven. Iets waar vooral Amsterdam van zou profiteren. Geraerts blijkt een onmisbare kennis over het opzetten van geschutsgieterijen te bezitten. Louis de Geer heeft een netwerk opgebouwd van geschoolde Luikse arbeidskrachten in de ijzer – en wapenindustrie. En koopman Elias Trip beschikt over financiële middelen en uitstekende verkoopcontacten met o.a. de admiraliteit van de VOC.
De Geer, Trip en de zijnen worden schatrijk. Mede te danken aan Steven Geraerts, die in 1617 en 1622 naar Zweden gestuurd wordt om zakelijke besprekingen te voeren met koning Gustaaf Adolf. Daar stelt Geraerts zich persoonlijk op de hoogte van de werkzaamheden aan de koper- en ijzerwerken te Norrköping, Finspång en Österby. Maar van zijn laatste reis komt hij ziek terug en hij sterft in 1623.
Zakenvrouw
Maria Geraerts Barwijns
Hals schilderij in collectie Rothschild
Steven Geraerts vrouw Maria trekt in 1629 in ons huis, samen met haar zoons en een schare dienstbodes. Ze staat bekend als een zakenvrouw, en is één van de hoofdparticipanten in de West-Indische Compagnie. Maria’s zoon Steven trouwt in 1644 met Isabella Coymans, de dochter van een in Amsterdam wonende schatrijke Antwerpse bankiersfamilie.
Ze laten zich op een bijzondere manier portretteren door Frans Hals. Zo kijken ze niet statig en streng, wat in die tijd gebruikelijk was, maar hebben een lachende pose. Isabella reikt haar bruidegom Steven een roos aan. Eeuwenlang hangen de portretten naast elkaar, totdat ze in de 19e eeuw afzonderlijk van elkaar worden verkocht. Steven hangt in het Koninklijk Museum voor Schone kunsten in Antwerpen en Isabella bevindt zich in de privécollectie van de Franse tak van de familie Rothschild.
In 1787 wordt de stadschirurgijn Adriaan Mullé eigenaar van het huis. Hij werkte in gasthuizen (voorlopers van ziekenhuizen) of als lijkschouwer voor de stad. Dan vergezelde hij de schout, om te onderzoeken hoe en waardoor iemand gestorven was, of hij assisteerde bij een vechtpartij. Aan de hand van het aangetroffene bepaalden Burgemeester en raadsleden daarna de strafmaat. De familie Mullé woont zeker tot 1814 in het huis. Zij brengen de empire raamindeling en de houten kroonlijst met de drie ‘frieslichten’ (ramen in het fries) aan.
Boek waar dit monument in voorkomt
In het boek Voorspoed in Traditie kunt u meer verhalen lezen over o.a. dit pand. Dit boek is in opdracht van het EBC door Arnold Korporaal gemaakt.
Kunstschilder
Cornelis Steffelaar
Zijn leerlingen hangen in het Rijksmuseum
In 1833 koopt Cornelis Steffelaar, een plaatselijk bekende kunstschilder in het tijdperk van de Romantiek, het huis. Hij gaat er wonen en is aanwezig bij de oprichting van de kunstenaarsvereniging Arti en Amicitiae. Niet veel later groeit het Arti gebouw aan het Rokin uit tot een ontmoetingsplaats voor artistieke mensen, van rijke kunstliefhebbers tot nooddruftige kunstenaars. Er zijn tentoonstellingen en competities. Kunst wordt er gekeurd, besproken, gekocht en verkocht.
Maar voor Steffelaar zelf blijft een échte doorbraak uit. En dat terwijl de schilderijen van zijn leerlingen, zoals Wouter Verschuur, de wanden van het Rijksmuseum sieren. Van de zoon van Cornelis zijn ook nog wel schilderijen bekend, die hij o.a. schilderde in het ouderlijk huis.
Rosalia, de dochter van Pierre Cuypers, de man die het Rijksmuseum ontwierp, huurt het huis in 1883 met haar man Eduardus Maria Alberdingk Thijm. Eduardus werkt in de familiefirma die zich bezig houdt met het raffineren en koken van olie. In 1891 betrekt Louis Reyners, een echte koopmanszoon, het huis. Hij richt een machinehandel op, die zijn zoon in de VS voortzet. De zaken leveren een fortuin op, helemaal na de Tweede Wereldoorlog. De firma Louis Reyners bestaat nog steeds.
Rol van Stadsherstel
Één van de negen
Er komen in de 19e eeuw nog verschillende bedrijfjes in het pand, waarna het in 1966 aan ons verkocht wordt. Het huis dat er nu staat dateert van begin 19e eeuw. Het heeft nu een rechte kroonlijst maar nog steeds zijn er drie ramen in het fries. Het pand heeft er bij de restauratie een woonverdieping bijgekregen, dat werd heel af en toe in die tijd wel gedaan, om de restauratie mogelijk te maken. Dit is iets dat wij nu bij een historisch pand niet meer zouden doen.
Het huis vormde een onderdeel van het uitgebreide restauratiecomplex op de hoek van Keizersgracht en Herenstraat. Daar zijn nu, na het gereedkomen van nummer 99 in het begin van 1971, in totaal negen panden aaneen geheel in oude luister hersteld. De uitstraling van een totaal gerestaureerd complex op deze voor het stadsgezicht belangrijke hoek heeft grote invloed op haar omgeving.
De Herenstraat is erdoor gerevitaliseerd. Dat leidde tot opwaardering van de straat en het buurtje eromheen. Een winkeliersvereniging werd opgericht, ook hebben meerdere particulieren het voorbeeld van Stadsherstel gevolgd en hun bezit gerestaureerd. Kortom hier is een belangrijke stap gezet in de richting van een gezonde en aantrekkelijke woonomgeving. Op dit moment houdt Euro Business Center Amsterdam (EBC) kantoor in ons pand.
Meer informatie
Bronnen:
‘Voorspoed in traditie’, Arnold Korporaal. (in opdracht van EBC)
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher
Aan dit project hebben meegewerkt:
Architecten Klein en Kessel
Aannemingsbedrijf Antonissen, Restauratieaannemer
