Geldersekade 10

Een monument met uitzicht over het water

De monumentenzorger H.J. Zantkuijl heeft in een artikel in Amstelodamum op basis van de kaart van Balthasar Florisz. in 1625 een indeling gemaakt van de verschillende soorten platjes en uitzichttorentjes die er waren in de stad. Hij onderscheidt: Traptorens met of zonder uitkijkmogelijkheden (zoals bijvoorbeeld ons Huis ter Cleef in Haarlem), een plat op een heel huis of deel ervan (zoals bijvoorbeeld ons huis Nieuwendijk 24 waar ramen opgesteld stonden om laken te drogen) en eenvoudige platten zonder of met opbouw. Dit huis op nummer 10 had ook zo’n platje. En op een foto uit … zien we dat het huis nóg een platje had, bestaande uit een ijzeren plaat tegen de schoorsteen, bereikbaar via een trapje.

Op de kaart van Balthazar Florisz. van 1625 zijn 71 van deze platten aan te wijzen (zie de tekening voor de juiste situering). Op afbeeldingen zal men deze platten tevergeefs zoeken, waarschijnlijk omdat ze niet bij de architectuur behoorden, een tijdelijk karakter hadden en een enigszins rommelig aanzien aan het stadsbeeld gaven.

Drie huizen werden één complex

De vroegst bekende verkoop van dit huis dateert van oktober 1683, als het pand gekocht wordt door Gerbrand Molenaar met beroep wijnkoper. De omschrijving van het perceel luidt: ‘Een huis en erf waar De Eland uitsteekt en een huis en erf daarachter, uitkomende op de Oudezijds Kolk’. Als zijn erfgenamen het in 1743 verkopen wordt het perceel omschreven als ‘liggend tussen de Schreiershoektoren en de Waterpoortsbrug waar ‘de Roode Molen’ in de gevel staat’. Het huis was dus naar de Molenaar vernoemd. In 1772 worden huis en erf bij een verkoop omschreven als ‘extra hegt, sterk en weldoortimmert koopmanshuis, pakhuis en erf, aan de Geldersekade, tussen de Schreierstoren en de Late Haversteeg, waar “De Roo Molen” in de gevel staat.

De huidige verschijningsvorm van het pand dateert van rond 1800. Het pand, dat doorloopt naar de Oudezijds Kolk bestaat uit drie met elkaar verbonden huizen; Geldersekade 10, het huis dat daarachter aan de Kolk staat én het huis ten zuiden daarvan aan de Kolk. Een paar jaar na 1860 vestigt het bedrijf Vinke & Co zich er. Zij hebben tenminste twee maal een grote verbouwing georganiseerd, waarbij de huizen aan de Oudezijds Kolk vernieuwd werden.

De oudste winkel van Amsterdam

De familie Vinke was al vanaf 1804 – en tot 1973 – met scheepsbenodigdheden en cargadoors gevestigd op de Gelderse Kade. Op nummer 8 was de familie Vinke de winkel in scheepsvictualiën begonnen vlakbij het open havenfront aan het IJ, waar de klanten met grote zeilschepen aanmeerden. Het oorspronkelijke familiebedrijf was gevestigd in het boerengehucht Heemse. Zij hadden er een bakkerij, een kruidenierszaak, een vleesrokerij en een zouterij. Vanuit daar werden vaten met boter, kaas, vlees en spek met de Dedemsvaartse Stoomtram naar Zwolle verstuurd en van daaruit met de stoombeurtschipper naar de Gelderse Kade. Jan Vinke bracht per roeivlet de bestellingen aan boord van de zeilschepen die in het IJ lagen. Behalve lang houdbare levensmiddelen verkochten zij ook tabak, olie en verfwaren, teer en pek, zeildoek, kabels en bezems. De winkelinrichting in nummer 8, het Ship Chandlers Warehouse, is nu nog aanwezig. Er wordt wel gezegd dat dit één van de oudste winkels van Amsterdam is. Al is het nu geen winkel meer.

Al op 16-jarige leeftijd organiseerde Albertus Vinke houtveilingen in de winkel van zijn oom en bemiddelde bij bevrachtingen. En op 22- jarige leeftijd, in 1860, startte hij het cargadoorsbedrijf Vinke & Co dat zich een paar jaar later vestigde op nummer 10, waar het tot 1955 gezeten heeft.

Tot maar liefst 1967 ging de vangst door

Albertus Vinke was viceconsul van Noord-Amerika en woonde later ook op nummer 10. Hier vestigde hij ook de in 1897 opgerichte Stoomvaart Maatschappij Oostzee en het Agentschap van de Holland Amerikalijn. De schepen van de Stoomvaart Maatschappij Oostzee voeren naar de Verenigde Staten, Nederland Indië en Suriname. Ook in Rotterdam en Antwerpen opende Vinke & Co kantoren. Er waren ook allerlei aanverwante activiteiten, zoals scheepsmanagement, agenturen voor buitenlandse firma’s, verzekeringen en het bekleden van consulaten, zoals die van Chili, Uruguay en Noorwegen.

Na de Tweede Wereldoorlog is er dringende behoefte in Nederland aan vetten voor de margarine- industrie en zoon Gerrit zet zich in voor de Walvisvangst. Vinke & Co kreeg in 1946 de leiding over de twee 15.000 ton metende walvisfabrieksschepen, de Willem Barendsz I en II. Tot in 1967 werden regelmatig expedities uitgevoerd. Daarna kwam er door internationale afspraken een eind aan de walvisvangst.

In 1955 verhuist Vinke & Co van de Geldersekade naar De Ruijterkade 107. In 1993 wordt het familiebedrijf verkocht, maar nog steeds staat er op de Ruijterkade Vinke & Co op het dak.