Egelantiersgracht 46

Gebouwd voor handwerklieden

De gracht is, als onderdeel van de Jordaan, aangelegd in de eerste helft van de 17e eeuw tijdens een van de grote Amsterdamse stadsuitbreidingen; de zogenaamde Derde Uitleg. Toen de grachtengordel aan het begin van de 17e eeuw werd aangelegd, werden de grondeigenaren gecompenseerd met bouwgrond in de Jordaan. Vaak waren dit ruime percelen die zij vervolgens zelf weer splitsten en doorverkochten. Bij de bouw van de Jordaan handhaafde men het patroon van de oude poldersloten. Bij de aanleg van de grachtengordel volgde men een patroon dat zich in een halve cirkel om de oude stadskern boog. Daardoor ligt de Egelantiersgracht schuin ten opzichte van de grachtengordel en sluit niet direct aan op de bruggen over de Prinsengracht. In de Jordaan zijn veel grachten en straten naar bloemen vernoemd; een egelantier is rozensoort.

De huizen in deze buurt zijn deels gebouwd voor handwerklieden. De panden aan tussengrachten zijn vaak wat kleiner dan de monumentale panden aan de Grachtengordel of aan de Bloemgracht. De meeste huizen aan de Egelantiersgracht zijn nu woonhuizen. Er staan grachtenpanden uit meerdere tijdvakken: huizen uit de 17e eeuw naast nieuwbouw.

Zes van de elf Jordanese grachten zijn in de 19e eeuw gedempt. De Egelantiersgracht behield haar open waterverbinding tussen de Prinsengracht en de Lijnbaansgracht.

Ruikend naar bedorven eieren

Schrijver Israël Querido (1872 – 1932) omschreef de Egelantiersgracht in 1925 als volgt:

‘Het grachtwater, blauw-zwart vermodderd, overzaaid met stronken en vuil, stonk als een open gegraven riool, zoog de woelige straatkleuren met felheid in. Boven den wal dreef violet gedamp, een zwoel-zoete ontstijging van gassen, ruikend naar bedorven eieren. Onder het bezonde boomengroen spatte een zilveren gloed van onderschept licht uiteen, dat fonkelde over het water als een wemelend vuur.‘

Querido kwam voort uit een arme Portugees-Joodse familie die sinds de zeventiende eeuw in Amsterdam woonde. Hij verdiende al jong zijn eigen brood als horlogemaker, violist, diamantbewerker, juwelier en journalist. Als schrijver debuteerde hij in 1893 met een bundel gedichten onder de titel Verzen. Maar hij schreef ook kritieken, die deels gebundeld werden.

Bekend zijn vooral zijn boeken geworden waarin het Amsterdamse volk wordt opgetekend. Ter voorbereiding van zijn romancyclus De Jordaan ging hij in 1906 voor een aantal jaren in de Jordaan wonen om de taal en de zeden van de mensen daar te bestuderen. Zijn broer was oprichter van uitgeverij Querido.

De stoep werd tijdens de restauratie van 1987 gerestaureerd.

In Amsterdam is de stoep een geplaveide en soms afgesloten strook grond vóór een huis waarin vaak trappetjes naar boven, naar beneden en soms een pothuis zijn opgenomen. Vroeger gaf de grootte van de stoep aanzien en eer aan. De stoep van nummer 46 moet het alleen met een vlakke stoep doen. Ook dit type komt veelvuldig in het Amsterdamse straatbeeld voor.

Het begon met een plaatsje zonder treden. De strook grond voor het huis tot aan de rijweg vormde de stoep en toen de rijweg van stadswege werd bestraat, moest de stoep uit gele klinkertjes bestaan. Toen de huizen nog van hout waren werd de stoep vaak begrensd door een houten hek en toen de huizen versteenden kwamen er stenen balusters met een ijzeren ketting of ijzeren hekken. Door het hekje kreeg het plaatsje iets ‘omslotens’. Er kwam een bankje te staan, die de bewoners of bezoekers konden gebruiken. Ook werd deze plaats gebruikt om koopwaren te stallen. Er werd dan ook wel gesproken over ‘iemand in de stoep verwachten’ of ‘zijn waren te koope te stellen in stoepen’. De gewone huizen kenden nog geen stoepen met treden, die vond men alleen aan de openbare gebouwen. Later kwamen die wel.