Buiksloterdijk 434

Van hoogveen naar laagveen

Ons brede huis staat aan de Buiksloterdijk. Deze naam kreeg dit stukje Waterlandse Zeedijk in 1924. Aan de noordwestelijke kant heet deze voormalige zeedijk Landsmeerderdijk, en zuidoostelijk heet hij Nieuwendammerdijk. Het aanleggen van de Zeedijk was vooral nodig geweest vanwege de winning van turf. Deze brandstof, die van veen gemaakt wordt, was in de Middeleeuwen een belangrijke energieleverancier. Het hoogveen werd daarvoor op grote schaal afgegraven. Door die ontginningsperiode – al vanaf de 10e eeuw – klonk het oorspronkelijk boven zeeniveau gelegen veenland steeds verder in, en zo ontstond er ook laagveen.

Ons land kwam onder zeeniveau te liggen, en zo werd bescherming tegen het opdringende water van de Zuiderzee noodzakelijk. Vanaf de 12e eeuw werd begonnen met het opwerpen van lage kades, die langzamerhand werden uitgebreid en opgehoogd. Bij dreigend landverlies moesten er ook ‘inlaagdijken’ gemaakt worden. Deze werden aangelegd als een soort reservewaterkering, in verband met het risico van inzakken van een dijk.

Nadat het gebied in 1288 definitief onder het gezag van de Graaf van Holland was gebracht, werd het dijkonderhoud meer centraal georganiseerd. Inmiddels was er ook sprake van een gesloten dijkring rond Waterland. Deze dijkring, aan de vroegere Zuiderzee -nu IJsselmeer- en de inmiddels tot zeearm uitgegroeide rivier ‘het IJ’ grenzend, werd vanaf die tijd de ‘Waterlandse Zeedijk’ genoemd.

Met lintbebouwing aan de Buiksloterdijk

Het dorp Buiksloot wordt in de annalen voor het eerst genoemd in 1275, pas veel later werd het een dijkdorp. Door een dijkdoorbraak ten zuiden van het (toen nog niet drooggemaakte) Buikslotermeer in 1514, werd veel van de oorspronkelijke bebouwing weggespoeld. De Buiksloterdijk was van oorsprong onderdeel van het dorp Buiksloot, gelegen aan het IJ, dat in open verbinding stond met de Noordzee. De dijk moest de huizen van het dorp tegen overstromen beschermen. Het dorp Buiksloot kende door haar ligging aan het IJ een lange geschiedenis als belangrijk knooppunt voor watertransport tussen Amsterdam en Noord-Holland. Na het ontstaan van Buiksloot in de dertiende eeuw, ontwikkelde het zich in de zeventiende eeuw door zijn overstapfunctie tot een bedrijvig dorp en centrum van vermaak.

Door de droogmaking en inpoldering van de Buikslotermeer in 1627 ging de ligging aan open water van Buiksloot verloren. Ook verloor, door bebouwing van dit gebied in de twintigste eeuw, Buiksloot deels zijn landelijke karakter. In 1921 werd het dorp geannexeerd door Amsterdam, nadat vele dorpen voor de zoveelste keer waren overstroomd (grote watersnood in 1916) en zij de dijkversterkingen financieel niet meer konden bolwerken.

De woningen werden soms dubbel bewoond

Het dorp kent dus een lintbebouwing en is tegen de binnenkant van de dijk gelegen, de dorpskerk (1710) staat hierachter. De oudste huizen stammen in de kern uit de zestiende eeuw, toen het dorp moest worden opgebouwd na verwoesting tijdens de tachtigjarige oorlog. De architecten van deze woningen zijn meestal niet te achterhalen, maar vaak waren het meester-timmermannen die de regie hadden over het ontwerp. De ontwerpen kwamen veelal uit timmerboeken, die vol stonden met voorbeelden.

Ons huis, gebouwd in 1935, is een echt dijkhuisje. Het lijkt alsof het aan de achterzijde nog een lager gelegen verdieping heeft, omdat het daar deels buiten de dijk staat. Maar die ‘souterrain’ verdieping is doorgetrokken naar voren, alleen heeft dit stuk aan de voorzijde daardoor geen daglichttoetreding. In het souterrain zijn twee (slaap) kamers, alsook op de zolderverdieping. Op de begane grond is de woon-eetkamer. De meeste dijkwoningen hadden een diepe tuin, die ophield bij een sloot. Dat is ook zo bij ons huis. Het sluit met de achtertuin aan op de Buiksloterbreek. Dus niet alleen is Buiksloot nu een buurt in Amsterdam-Noord, het heeft ook een, Buiksloterbreek genoemd, water, waar veel huizen met de achterkant aan liggen. Vaak werden die huizen ook dubbel bewoond, je woonde dan in het voor- of achterhuis. Maar ook kwam het voor dat de tuinen volstonden met illegale huisjes, die dan ook weer bewoond werden.