Bloemendalergouw 72

Op het snijvlak van land en water

Even ten noorden van Durgerdam ligt een prachtig groen en waterrijk gebied. Oorspronkelijk liep hier een landweg, een zogenaamde gouw, van het noorden van de Dorpsweg Ransdorp naar de Zuiderzee. Het laatste stuk van deze weg is waarschijnlijk weggeslagen bij de dijkdoorbraak van 1825. Waar de weg op oudere kaarten namelijk doorlopend was, eindigt die op de kaart van 1865 op het Kinselmeer.

Het Kinselmeer is ontstaan tijdens de Sint-Elisabethsvloed van 1421. Bij deze watersnoodramp, die daags na de naamdag van Sint-Elisabeth plaatsvond, kwamen grote delen van Zeeland, Vlaanderen en Holland onder water te staan. Het nieuw ontstane meer, een ‘wiel’, werd bij de dijkdoorbraak van 1825 sterk vergroot en verslond daarbij een deel van de gouw.

Tegenwoordig buigt de weg ter hoogte van het Kinselmeer af naar het noorden, om te eindigen in Holysloot. Dit laatste stuk loopt evenwijdig aan een kanaal en stond vroeger dan ook bekend als Kanaalweg. Sinds 1957 heet de weg over de hele lengte de Bloemendalergouw, vernoemd naar de Bloemendaler Weeren. Weren zijn strookvormige percelen land in een ontginning, doorsneden door afwateringssloten.

Een constant draaiende pomp moet de voeten drooghouden

Op het stuk gelegen langs het kanaal, staat het huisje aan de Broekergouw 72 op een terrein van 940 m2. Het is gebouwd in de typisch Waterlandse stijl: houten gevelbekleding, groen geschilderd met de daklijsten en de groeven van het rabatprofiel in wit, en voorzien van rode dakpannen.

Het past helemaal in deze landelijke omgeving. Toch is dit niet de oorspronkelijke bebouwing op deze plek. Vanaf de jaren ’30 van de 20ste eeuw stond hier namelijk een stolpboerderij, waar later een eenkamerwoning aangebouwd is.
Het gebied, dat tot 1921 tot de gemeente Ransdorp behoorde, was toen al geannexeerd door de gemeente Amsterdam. In 1956 kocht de gemeente de stolpboerderij, die mogelijk al in slechte staat verkeerde, want de gemeente betaalde er slechts 5000 gulden voor. Medio jaren ’60 is de stolpboerderij gesloopt, waarbij het aangebouwde huisje behouden bleef, maar daarna dramatisch verzakte: alleen met een constant werkende pomp kon het water onder de vloer bedwongen worden.

Vanaf 1963 wordt het huisje verhuurd voor een huurprijs van slechts 26 gulden per maand, vanwege de staat waarin het verkeert. Vanaf 1978 is het ‘onbewoonbaar verklaard’ en staat het leeg, maar niet veel later is het onverklaarbaar bewoond, ofwel: gekraakt.

Al vroeg ontdekte men dit waterrijke gebied om te roeien, zeilen en zwemmen

In het begin van de 20e eeuw, toen men gaandeweg wat meer vrije tijd kreeg, nam de behoefte aan recreatie toe. Men zocht nieuwe vrijetijdsbestedingen en vertoefde daarbij vooral graag in de openlucht. De regio Waterland werd al vroeg ontdekt als plek om te watersporten, te wandelen en fietsen en het werd een populaire bestemming voor Amsterdammers die even de stad wilden ontvluchten.

Toen in de jaren ’50 de economie groeide en men meer tijd en geld te besteden kreeg, nam de recreatie een grote vlucht. In en rondom de stad ontbrak het aan ruimte en de gemeente ontwikkelde een uitbreidingsplan voor het recreatieterrein bij het Kinselmeer. Dit was ook de reden dat de gemeente destijds Bloemendalergouw 72 verwierf. Toen de plannen uiteindelijk geen doorgang vonden had dit bezit voor de gemeente geen doel meer.

Het Kinselmeer bleef door de jaren heen een plek waar menig Amsterdammer zijn vrije tijd graag doorbracht. Voor hen die zich geen buitenlandse vakanties konden veroorloven, of gewoon niet te ver weg wilden van hun geliefde stad, luidde het antwoord op de vraag waarheen de vakantie dit jaar ging steevast: ‘Lago di Kinsel’, dat klonk allicht wat exotischer dan ‘Noord’.

Natuurmonumenten: onze grote ‘groene’ zus bij het behoud van cultuur

Een veel minder rooskleurig lot was het gebied ternauwernood bespaard gebleven. In de jaren twintig vatte de gemeente Amsterdam namelijk het plan op om het Kinselmeer en het iets noordelijker gelegen Barnegat te dempen met stadsvuil omdat vuilverbranding kostbaar was.

Jaren eerder was dit ook al geprobeerd bij het Naardermeer. Dit leidde tot de oprichting in 1906 van de Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten, die het Naardermeer aankocht: het eerste Nederlandse natuurreservaat was een feit.
Aan de wieg van dit burgerinitiatief ter bescherming van het Nederlandse landschap als cultuurhistorisch erfgoed stond dr. Jac. P. Thijsse (1865-1945), schrijver, onderwijzer en natuurbeschermer en vooral bekend van de Verkade-albums. Ook was hij medeoprichter van het tijdschrift De Levende Natuur, waarin hij zich uitsprak over de plannen rond Kinselmeer en Barnegat. Hij was bezorgd om degenen “die ons land nu willen berooven van deze pareltjes”; het veenlandschap noemde hij een van de mooiste ter wereld.

De opkomst van de recreatie en de aandacht voor natuurbescherming leiden uiteindelijk tot een ommezwaai, in 1939 schrijft Thijsse: “doch de drang naar het buitenleven van de grootestadsmenschen heeft ertoe geleid dat het een nobeler bestemming gekregen heeft.”

Natuur en recreatie gaan rond het Kinselmeer nog steeds hand in hand. Natuurorganisaties kochten boerengrond, waardoor aan de rand van de stad een prachtig natuurgebied ontstond dat rijk is aan weidevogels.