Westzijde 173-179: èchte Stadsherstel uitdaging
De restauratie van de vier arbeidershuisjes aan de Westzijde is van start gegaan. Het rijtje is in nog slechtere staat dan al verwacht, een échte Stadsherstel uitdaging dus! Bij de sloopwerkzaamheden stuitten we niet alleen op houtrot en verval, maar ook op een juweeltje: achter de schoorsteen was een stapeltje verzetskrantjes verstopt!
De moed zinkt je bij de aanblik bijna in de schoenen, op hun tandvlees lijken de huisjes zich staande te houden. Sceptici vragen zich af of het niet beter is om de vier pandjes aan de Westzijde het laatste zetje te geven en in zijn geheel na te bouwen in dezelfde stijl. Maar Stadsherstel heeft niet voor niets al 65 jaar ervaring, juist met dit soort krotten waar niemand zijn vingers meer aan durfde te branden.
Van zompig zachtboard tot planten in de dakgoot
Wel bleek bij de sloopwerkzaamheden in voorbereiding op de restauratie dat het rijtje huisjes in nog slechtere staat was dan we al dachten. Toen we in 2017 tijdens de eerste verkenning een bouwhistorisch onderzoek lieten uitvoeren was het aanzienlijk minder vervallen, waaruit duidelijk blijkt dat er veel kan veranderen in slechts vier jaar tijd – bijna tot een onomkeerbaar punt.
De huisjes, die al stammen uit het eind van de 19e eeuw, zijn er bij de laatste periode van bewoning door krakers niet op vooruitgegaan. Zo kwamen we erachter dat er flink gestookt is, zonder dat er werd geventileerd. Het water stroomde langs de muren, ook vanuit de dakgoten waar de planten inmiddels in groeiden. Funest voor hout. Toen we het zachtboard verwijderden zagen we pas goed welke schade het vocht had aangericht. Zo hield het gebruikte MDF de staanders bijeen, ze bleken bij de vloer van de zolderverdieping afgebroken! Het was een van de grote tegenvallers, want dit betekent dat we veel meer oorspronkelijke bouwdelen moeten vervangen dan we gehoopt hadden. Ook is het dak deels ingezakt en zakte je op sommige plekken bijna door de vloer.
De historie levend houden
We zijn blij dat wij dit rijtje huisjes kunnen behouden, en wel op de oorspronkelijke plek. Door dit stukje geschiedenis te herstellen, kan het verhaal doorverteld blijven worden. Niet alleen het verhaal van de huisjes zelf en hun bewoners, maar ook het stedenbouwkundige verhaal. Overal om de woningen heen verrijst nieuwbouw, de gasfabriek waartoe de huisjes eens behoorden is al lange tijd verdwenen, evenals de gashouders en de twee modelhuisjes die naast dit rijtje stonden. Vrijwel niets daar herinnert nog aan de 19e-eeuwse lokale industriële ontwikkeling. De arbeiderswoninkjes in de typisch sobere Zaanse houtbouw zijn een tastbaar overblijfsel van een andere tijd, en de locatie plaatst ze in hun context.
Het hele rijtje de lucht in
En dus zetten we onze schouders eronder om deze krotjes weer een monumentwaardig uiterlijk te geven. De afgelopen weken is het asbest verwijderd, er is veel rot hout en brandgevaarlijk materiaal weg gesloopt. Stempels geven de hoognodige ondersteuning. Op dit moment wordt de fundering hersteld: hierbij worden 20 meter lange palen tot op de stabiele ondergrond meter voor meter in de grond geboord en gevuld met grout (een soort cement). Hierop wordt een constructieve betonvloer gestort. Als dit gebeurd is moet het gebouw in zijn geheel, bij wijze van spreken met sjorbanden bijeen gehouden, gelift worden. Dit wordt een spannend moment binnen het project en zou in februari klaar moeten zijn. Dan wordt het hout hersteld, waarna de fase ingaat van de inbouw.
Oorlogsverleden
Bij het verwijderen van de schoorstenen kwam iets bijzonders aan het licht: achter een van de schoorstenen vonden we een stapel verzetskrantjes uit het laatste oorlogsjaar. Dankzij een formulier wat we daarbij aantroffen weten we wie destijds de bewoners waren van het betreffende huisje. De komende tijd zullen wij meer te weten proberen te komen. Wij houden u hier natuurlijk van op de hoogte.
Vier eigentijdse woningen
De glas-in-lood bovenlichten zijn ter bescherming goed ingepakt. Deze ramen zijn overigens niet origineel: in de jaren dertig zijn de woningen verbouwd en hierbij zijn onder andere deze ramen gekomen, evenals de huidige indeling van de badkamers en keukenblokken, die we op deze plek zullen terugbrengen. Om de woningen aan te passen aan de huidige tijd worden ze aan de achterzijde, die niet monumentaal is, uitgebouwd. We zullen de vier woningen in een betaalbaar huursegment aanbieden en verwachten ze in 2022 op te leveren.
Vrienden dragen bij
Onze Vrienden zijn onmisbaar bij onze restauratieprojecten. Zo dragen ze bij aan het herstel van de voorgevel van dit rijtje arbeidershuisjes.