Unieke vondst in eeuwenoude beerput kasteel

In Amsterdam vinden wij regelmatig bijzondere vondsten in eeuwenoude beerputten (een combinatie van poepdoos en vuilnisbak). De gemeente Amsterdam heeft zelfs een ware beerputtenkaart gemaakt. Onlangs hebben archeologen in Haarlem in de beerput van onze kaatsbaan van kasteel Huis ter Kleef ook een bijzondere vondst gedaan. Ga mee op ontdekkingsreis met de archeologen in Amsterdam en Haarlem. 

Van op straat poepen naar de beerput
In de middeleeuwen poepte men gewoon op straat, gewoon waar iedereen bij was. De regen spoelde uiteindelijk de poep in de grachten. Toen het bevolkingsaantal in de steden in de vijftiende eeuw toenam werd de stank bijna ondraaglijk. Ook de lokale bierproductie, aangewezen op het water uit de grachten, had last van het vervuilde water waarop veel stadsbesturen bepaalden dat ieder huis in de stad een beerput moest aanleggen. De beerput was tot eind 19e eeuw algemeen in gebruik totdat er waterclosets kwamen. Een beerput was een rond of vierkante houten of stenen ruimte onder de grond. Aan de bovenkant was de beerput voorzien van een gewelfje, waardoor het geheel eruit zag als een soort bijenkorf. Aan de zijkant of aan de bovenkant was een stortkoker gemetseld waar de poep en het huishoudelijk afval doorheen kon vallen of glijden. Hier bovenop werd vaak een bankje met een gat aangebracht, de zogenaamde poepdoos.

Schatkamers voor archeologen
Voor archeologen zijn beerputten ware schatkamers. Er komen vaak de mooiste vondsten uit, zoals kannetjes, kruikjes, borden, schoenen, lepels, en kandelaren. Nog belangrijker is de archeologische waarde. Beerputten kunnen veel vertellen over de vroegere gebruikers. In sommige gevallen kan uit beerputten afgeleid worden of de eigenaren rijk waren, wat hun sociale status was, wat hun beroep was, de staat van hun gezondheid en vaak kan zelfs het eetpatroon worden achterhaald. Door de ouderdom van scherven en voorwerpen vast te stellen, is het ook mogelijk om de ouderdom van een beerput te bepalen.

Beerbak van onze Kaatsbaan opgegraven
Verslag van Erik Weber van de Archeologische Werkgroep Haarlem
Tijdens de Archeologiedag op 17 oktober is de beerbak live voor het belangstellende publiek opgegraven. In slechts enkele uren tijd werd de beerbak van circa 3 bij 1.5 meter onderzocht waarbij diverse interessante vondsten werden gedaan. De vondsten dateren vooral uit de 19e eeuw, waaronder een muntje van Willem I uit 1828, scherven keramiek, een deksel en een nog onbekend metalen object. In de beerbak zijn drie vloeren aangetroffen. De genoemde vondsten komen uit de bovenste laag. Opmerkelijk is dat de vloer van de beerbak was gemaakt van gevleide fragmenten van kloostermoppen (hergebruik van de woontoren van het naastgelegen kasteel Huis ter Kleef!). Onder deze vloer zijn nog twee vloeren met plavuizen aangetroffen. Uit de drie lagen vulling zijn monsters genomen om de samenstelling te bepalen. De beerbak is overigens oorspronkelijk twee keer zo groot geweest. De ene helft is onderzocht en de andere helft blijft keurig onder de vloer bewaard voor het nageslacht.

Topvondst uit de beerbak is de bijna gave kan van steengoed uit het Duitse Westerwald (datering 1650-1675). De kan is gedecoreerd met twee leeuwtjes, bloemmotieven en het cijfer drie. Op het handvat zijn nog de sporen van een tinnen klepmontuur zichtbaar. De klepmontuur is verwijderd nadat een stuk van de hals van de kan was gebroken en is weggegooid.

Onderaan deze pagina kunt u de live uitzending van NH leeft bekijken over de archeologiedagen en de opgravingen van de beerbak.

Beerputten in Amsterdam
Regelmatig worden er ook bij onze projecten in Amsterdam beerputten gevonden waar de Amsterdamse archeologen dan op schatgraven gaan. Van de beerputtenkaart van de gemeente Amsterdam lichten wij twee bijzondere beerputvondsten van ons uit.

Oudezijds Armsteeg
Op het terrein van onze KLM-huisjes in de Oudezijds Armsteeg werden in 2012 vier beerputten uit de tweede helft van de achttiende eeuw gevonden waarin onder andere een bijzondere benen verrekijker lag. Lees meer over deze archeologische vindplaats op de website van gemeente Amsterdam. 

Dirk van Hasseltssteeg 4-6 boven ‘Het kasteel van de heren van Aemstel’
Hier zijn de resten van een 13e-eeuws verdedigingswerk gevonden, in de volksmond ook wel het kasteel van de Heeren van Aemstel genoemd. Lees meer over deze archeologische vindplaats op de website van gemeente Amsterdam. Lees meer over ‘Het kasteel van de heren van Aemstel’.

Lees meer over de historie van Huis ter Kleef.

De restauratie van Huis ter Kleef wordt mogelijk gemaakt door: